تصلا– اگر قصد خرید اجاق گاز یا کولر گازی را دارید، حتماً در هنگام مطالعه ویژگیهای این دو وسیله خانگی در منابع مختلف یا پرسوجو از فروشندگان در مورد ویژگیهای آنها، دکمه سلف کلین Self-clean را دیدهاید یا شنیدهاید. دکمه سلف کلین روی وسیله به شما امکان می دهد تا سیستم تمیز کننده خودکار داشته باشید. برخی از فرهای اجاقگازها، فرهای مستقل و کولرهای گازی دارای این ویژگی هستند. البته برخی از ماشینهای لباسشویی نیز از قابلیت خودتمیزکنندگی دیگ نیز برخوردار هستند.
به گفته سازندگان وسایلی که دارای قابلیت Self-clean هستند، این وسایل نیازی به تمیز کردن ندارند و خود آنها می توانند بخشهای داخلی خود را تمیز کنند؛ اما بسیاری از افراد معتقدند چنین ادعایی کمی اغراقآمیز است و عملکرد این ویژگی در حد انتظار نیست.
در این مطلب قصد داریم سیستم تمیز کننده خودکار فر ، کولرگازی و ماشین لباسشویی از ابعاد مختلف بررسی کنیم و هر آنچه را که باید در مورد Self-clean و دکمه سلف کلین لازم است بدانید را عنوان می کنیم.
سیستم تمیز کننده خودکار فر یا سلف کلین Self-clean در فر
دکمه سلف کلین Self clean در فرچگونه کار می کند؟
در فرهای گازی و برقی دارای این قابلیت، چربیها و سایر ذرات باقیمانده و سفتشده روی سطوح داخلی فر را که باعث ایجاد جرم شدهاند، بهصورت خودکار بدون استفاده از هیچگونه مواد شوینده شیمیایی تنها و با استفاده از حرارت بالا یا بخار تمیز میشوند.
در برخی از این فرها هم از پوششهای لعابدار با منافذ متعدد استفاده شده است که از ایجاد دوده روی سطوح فر جلوگیری میکند و یا حداقل باعث کاهش دوده روی سطوح میشود.
این قابلیت در فرهای نسبتا قدیمی به شیوهای عمل میکند که در علم شیمی به آن آذرکافت گفته میشود.
آذرکافت به بیان ساده به معنی تجزیه مواد با استفاده از حرارت بالاست. در این فرآیند مولکولهای تشکیلدهنده مواد با استفاده از حرارت بالا تجزیه میشوند و آن ماده از بین میرود (البته فرایند آذرکافت تنها در فرهایی که از حرارت بالا برای تمیز کردن آنها استفاده میشود، انجام میشود).
انواع مختلف سیستم سلف کلین Self-clean فر
در ادامه بیشتر با سیستمهای مختلف Self-clean در فرها آشنا میشویم.
سیستم سلف کلین Self clean حرارتی
در فرهای دارای این سیستم از حرارت ۵۰۰ درجه سانتیگراد برای شل کردن و تجزیه جرمهای ایجادشده در داخل فر استفاده میشود و سپس ذرات تجزیهشده و شلشده تمیز میشوند.
درب فرهایی که مجهز به این سیستم خود تمیزکنندگی هستند. قبل از شروع فرایند بهصورت خودکار بسته میشود و پس از اتمام فرآیند تمیز شدن فر (که معمولاً ۶ ساعت طول میکشد) و سرد شدن فضای داخل فر، بهصورت خودکار باز و فر آماده استفاده میشود.
سطوح این فرها با لعاب پرسلین صنعتی (لایه بسیار نازک ساختهشده از شیشه یا سرامیک که از ورقهها و سطوح فلزی در برابر آسیبهای ناشی از تماس با ماده شیمیایی یا آسیبهای فیزیکی محافظت میکند) مقاوم در برابر اسید و حرارت پوشانیده شده است.
سیستم سلف کلین Self clean بخارشو
در این فرها که معمولاً فرهای مدرن هستند از بخار آب برای تمیز کردن اجاقگاز استفاده میشود.
حرارت تولیدشده توسط فرهای دارای بخارشو نسبت به فرهایی که از حرارت ۵۰۰ درجهای برای تمیز کردن خود استفاده میکنند، بسیار کمتر و در حدود ۱۲۱ درجه سانتیگراد است (بخار تولیدشده در این دما بهراحتی میتواند جرمها را تجزیه کند و از بین ببرد).
در ضمن سیستمهای خود تمیزکننده بخارشو بسیار سریعتر از سیستمهای حرارتی عمل میکنند و این کار را تنها در مدت ۲۰ تا ۴۰ دقیقه انجام میدهند (معمولاً اکثر این سیستمها فر را در مدت نیم ساعت تمیز میکنند) و در تمیز کردن آلودگیها و جرمهای سخت و متراکم، عملکرد بسیار بهتری نسبت به سیستمهای قدیمی دارند.
خطر استفاده از این سیستمها هم بسیار کمتر از سیستمهای Self-clean حرارتی است. یکی دیگر از مزایای سیستم تمیزکننده بخارشو نسبت به سیستم حرارتی مصرف برق کمتر این سیستم به میزان حدودی ۶۰ درصد است (متوسط مصرف برق سیستم تمیزکننده حرارتی در حدود ۸۰۰۰ وات و سیستم بخارشو در حدود ۳۰۰۰ وات است).
سیستم Self clean کاتالیزور
نوع سومی از فرهای خود تمیزکننده نیز وجود دارد که در آنها از هیچ روشی برای تمیز کردن آلودگیها استفاده نمیشود؛ بلکه دارای پوششهای خاصی هستند که از ایجاد آلودگیها در قسمت فر جلوگیری میکند یا حداقل باعث کاهش آلودگیها میشوند.
در ضمن استفاده از این پوششها باعث میشود بتوانید خودتان اجاق را راحتتر تمیز کنید.
قسمتهایی از سطوح این فرها که معمولاً بیشتر کثیف میشوند، با نوعی پوشش لعابی سوراخدار پوشانیده میشوند. این پوشش مانند کاتالیزورهای اکسایشی عمل میکند و با برخورداری از مواد اکسیدکنندهای مانند مس، آهن، نیکل، قلع، کبالت و غیره، فرآیند تمیز کردن آلودگیها و جرمها را سریعتر میکند.
در ضمن در دهه ۱۹۹۰ موسسه تحقیقاتی SRI International پس از انجام مطالعهای برای شرکت ویرلپول، ساختار و ترکیب لعاب پرسلین صنعتی روی اجاقگازها را تغییر داد و فناوری جدیدی ایجاد کرد که باعث میشد ذرات چربی روی گاز به مایع و محلول شبیه به آب تبدیل شوند.
در حقیقت در فرهای مجهز به این سیستم خود تمیزکنندگی، فرایند تمیز کردن و پاکسازی بهصورت پیوسته و مستمر انجام میشود و نیاز به فعال کردن قابلیت خود تمیزکنندگی نیست.
آیا قابلیت سلف کلین Self clean فر بیخطر است؟
این ویژگی در فرهایی که از بخار برای تمیز کردن آلودگیهای آنها استفاده میشود و یا دارای پوشش لعابی هستند، بیخطر است (البته بخار ایجادشده در اجاقگازهای دارای بخارشو حرارت بسیار بالایی دارد و در صورت تماس بخار ایجادشده با پوست، امکان ایجاد سوختگیهای بسیار شدید وجود دارد؛ بنابراین در هنگام کار کردن بخار شوی فرها نباید به آنها نزدیک شوید).
اما در فرهای خود تمیزکنندهای که از حرارت بالا برای تمیز کردن خود استفاده میکنند، تماس حرارت با جرمهای باقیمانده روی سطوح موجب ایجاد بوی نامطبوع و گازهای سمی و خطرناکی (مانند مونوکسید کربن) میشود که استنشاق آنها برای سلامتی بدن (بهخصوص ریه) بسیار مضر است.
انتشار این بوها و گازهای نامطبوع میتواند باعث ایجاد مشکلات تنفسی جدی در بزرگسالان مبتلا به بیماریهای تنفسی (حتی سایر بزرگسالان) شود و بهشدت به ریه آنها آسیب بزند؛ حتی درصورتیکه چنین حادثهای باعث ایجاد مشکلات خطرناکی برای بزرگسالان نشود، تهدید بزرگی برای سلامتی کودکان است و حتی میتواند موجب مرگ موجودات بسیار حساس مانند پرندگان زینتی یا سایر حیوانهای کوچک خانگی دیگر شود.
بنابراین توصیه میکنیم در هنگام فعال بودن قابلیت Self-clean این فرها درصورتیکه فضا دارای در و پنجره یا فن است، درها و پنجرهها را باز و فنها را روشن کنید.
یکی دیگر از خطرات استفاده از سیستمهای خود تمیزکنندگی حرارتی، احتمال سوختن یا آسیب دیدن فیوز حرارتی یا المنتها در فرهای برقی به دلیل افزایش بیشازحد دما در داخل فر است.
سوختن یا آسیب دیدن فیوز حرارتی و المنتها میتواند باعث ایجاد آتشسوزیهای خطرناک و سایر حوادث ناگوار شود.
البته سیستم خود تمیزکنندگی با استفاده از حرارت بالا بیشتر در فرهای قدیمی وجود دارد و همانطور که گفتیم فرهای مدرن و جدید مجهز به بخارشو هستند. این اجاقگازها میتوانند فرآیند تمیز کردن فر را در مدت کوتاهتری و با آلودگی کمتری انجام دهند.
به دلیل اینکه سیستمهای Self-clean بخارشو، بهاندازه سیستمهای قدیمی خطرناک نیستند، میتوانید در فواصل زمانی کوتاهتری از آنها استفاده کنید تا هم فرایند تمیزکنندگی راحتتر انجام شود (طبیعتاً وقتی میزان استفاده از این سیستم را افزایش دهید، سطوح فر کمتر جرم میگیرند) و هم زمان آن کمتر شود.
آیا قابلیت سلف کلین Self clean فر قابلیتی مفید و کاربردی است؟
مسلماً این قابلیت باعث صرفهجویی در زمان و راحتتر شدن فرایند تمیز کردن فر میشود.
درضمن با استفاده از این سیستم دیگر مجبور به استفاده از مواد شوینده قوی نیستید (این مواد از یکسو میتواند باعث آسیب دیدن ریه و ایجاد مشکلات تنفسی شوند و از سوی دیگر امکان آسیب فیزیکی و خوردگی قسمتهای داخلی فر به دلیل تماس آنها با مواد شیمیایی قوی موجود در این شویندهها نیز وجود دارد) و سابیدن جرمهای سفتشده ندارید و تنها کافی است پس از اتمام کار این سیستم ذرات باقیمانده را با یک دستمال نانو یا اسفنج مرطوب پاک کنید؛ اما از سوی دیگر همانطور که گفتیم استفاده از سیستمهای قدیمی Self-clean خطراتی نیز دارد.
همچنین درصورتیکه تراکم جرمهای ایجادشده روی سطوح فر زیاد باشد و این جرمها بهشدت سفت شده باشند. ممکن است این سیستم در تمیز کردن فضای داخل فر چندان خوب عمل نکند و استفاده از آن فقط باعث اتلاف انرژی شود؛
بنابراین توصیه میکنیم درصورتیکه فر شما بسیار کثیف است، خودتان آن را با همان شیوه سنتی و با مقداری آب و صابون گرم و یکتکه اسکاچ پلاستیکی و ضدخش تمیز کنید.
در ضمن ترکیب سرکه سفید، جوششیرین و آب نیز پاککننده بسیار خوبی برای فرهای کثیف محسوب میشود و بههیچوجه از مواد شوینده بسیار قوی و فرساینده استفاده نکنید.
کارهای لازم قبل و بعد از استفاده از سیستم سلف کلین فر
قبل از آغاز فعال کردن قابلیت Self-clean، تمام شبکههای فلزی، سینیهای فر، فویلها، میلههای آهنی و هر شیء دیگری (مخصوصاً اشیای فلزی و اشیای قابل اشتعال) را از فر خارج کنید و سعی کنید تا جای ممکن جرم و آلودگی ایجادشده در آن را تمیز کنید تا فرآیند خود تمیزکنندگی راحتتر و سریعتر انجام شود.
همچنین توصیه میکنیم درصورتیکه تکههای غذا در فر باقی ماندهاند، آنها را نیز کاملاً تمیز و با یک دستمال خیس از فر خارج کنید؛ زیرا تکههای باقیمانده غذا نیز میتوانند باعث ایجاد دود و گازهای مضر شود.
درضمن ممکن است ذرات سوخته باقیمانده روی میلههای آهنی نیز باعث آتشسوزی شود یا ممکن است فویلهای باقیمانده در فر آب شوند و منافذ فر را مسدود کنند.
درصورتیکه اجاقگاز فردار شما قابلیت تنظیم مدتزمان سیستم خود تمیزکنندگی را دارد، حتما حداقل مدتزمان ممکن را انتخاب کنید تا خطر افزایش بیشازحد دما به حداقل میزان ممکن برسد.
قبل از شروع به کار سیستم مطمئن شوید منافذ تهویه پایین درب فر یا بالای دستگیره آن، مسدود نشده باشد. همچنین قبل از شروع کار حتماً هود آشپزخانه را روشن کنید یا اگر هود ندارید در حیاط یا تراس خود را باز کنید (همچنین اگر پنجره آشپزخانه رو به فضای باز است، آن را هم باز کنید).
توصیه میکنیم درصورت امکان یک حسگر دقیق تشخیصدهنده مونواکسید کربن در آشپزخانه نصب کنید تا در صورت انتشار مونواکسید کربن سریعا متوجه موضوع شوید و اقدامات لازم را انجام دهید (بهعنوانمثال کودکان، سالمندان، افراد مبتلا به بیماریهای ریوی و تنفسی و حیوانات خانگی حساس را از محیط دور کنید).
پس از اتمام فرآیند خود تمیزکنندگی و سرد شدن فضای داخلی فر، ذرات باقیمانده روی سطوح و قسمت کف فر را با یک اسفنج مرطوب بهآرامی و بهدقت تمیز کنید.
درصورتیکه فر شما مجهز به سیستم خود تمیزکننده بخارشو است. در حدود یک فنجان آب مقطر در محفظه تعبیهشده در کف فر بریزید و در را ببندید.
میزان مناسب استفاده از سیستم Self clean در فر
میزان استفاده از این قابلیت به نحوه و میزان استفاده شما از فر بستگی دارد. در کل اگر فضای داخل فر کاملاً چرب شده یا پر از خاکستر، دوده و ذرات غذا است، برای افزایش راندمان فر و کاهش مدتزمان پخت غذاها در آن، از این سیستم برای تمیز کردن فر استفاده کنید. البته توصیه میکنیم حداکثر ۵ بار در سال از این سیستم استفاده و ترجیحاً در زمان فعالیت این سیستم، آشپزخانه را ترک کنید.
از میان بهترین فرهای به قابلیت Self-clean می توان به برخی از فرهای بوش مدل HBS573BS0B، سامسونگ مدل Dual Cook NV75N5641RS، هات پوینت (Hotpoint) کلاس ۶ مدل SI6874SPIX و مدل SI4854PIX، ویرلپول (Wirlpool) سری W مدل W7OM44BPS1P، زیمنس مدل IQ-700 HB672GBS1B، نِف (Neff) مدل N70 B27CR22N1B و B57CR22N0B، اسمِگ (Smeg) مدل Classic DOSP6390X و میله (Miele) و مدل H2265-1BP اشاره کرد.
قابلیت Self clean در کولر گازی
همانطور که گفتیم برخی از کولرهای گازی نیز از قابلیت Self-clean برخوردار هستند و میتوانند قسمتهای داخلی پنل خود را بهصورت خودکار کاملاً تمیز و گردوغبار آنها را پاک کند.
با استفاده از این قابلیت فیلترهای پنل کاملاً تمیز میشود و هوای در جریان که آن را تنفس میکنیم، کاملاً پاک و عاری از هرگونه ذرات آلاینده میشود. اکثر کولرهای گازی جدید و مدرن مثل کولرهای گازی جدید الجی و سامسونگ مجهز به این قابلیت هستند.
همچنین استفاده از این قابلیت باعث خشک شدن رطوبت قسمتهای داخلی پنل و جلوگیری از رشد میکروارگانیسمها و باکتریهای مضر در این قسمتها میشود. در ضمن با استفاده از این قابلیت میتوانید از زنگزدگی سیمپیچی اواپراتور (بخشی که مایع مبرد کولر را تبخیر و گرما را نیز جذب میکند) جلوگیری کنید.
توصیه میکنیم چنانچه کولر گازی شما مجهز به این قابلیت است، در فواصل زمانی کوتاه و مشخص از آن استفاده کنید.
نحوه استفاده از قابلیت Self-clean در کولرهای گازی
برای استفاده از این قابلیت در کولرهای گازی ابتدا دکمه سلف کلین Self Clean یا Auto Clean را روی ریموت کنترل بزنید.
پس از نمایش حروف CI در نمایشگر، فرایند خود تمیزکنندگی آغاز و به مدت ۱۰ دقیقه (۱۵ تا ۳۰ دقیقه) طول میکشد. در حین فعالیت سیستم، درصد پیشروی کار روی نمایشگر پنل نشان داده میشود و پس از تمام این فرایند، کولر بهصورت خودکار خاموش میشود.
فعال کردن قابلیت Self-clean در کولرهای گازی
زمانی که دکمه سلف کلین مربوط به قابلیت خود تمیزکنندگی را بزنید، این قابلیت بلافاصله پس از خاموش شدن کولر شروع به کار میکند. درصورتیکه در حین انجام فعالیت سیستم خود تمیزکنندگی، کولر را روشن کنید، فعالیت سیستم متوقف و ادامه فرایند تمیزکنندگی، پس از خاموش شدن کولر، تکمیل میشود.
دکمه سلف کلین Self clean در ماشین لباسشویی
برخی از ماشینهای لباسشویی نیز میتوانند دیگ خود را بهصورت خودکار تمیز کنند و این ویژگی در ماشینهای لباسشویی تحتعنوان Drum clean یا شستوشوی دیگ معرفی شده است. برای انجام این کار لباسشویی باید کاملا خالی باشد.
اکثر لباسشوییهای جدید و مدرن برندهای مطرح و نهچندان مطرح مانند لباسشوییهای الجی و سامسونگ از این ویژگی برخوردار هستند.
از میان لباسشوییهای ایرانی دارای این قابلیت هم میتوان به لباسشوییهای پاکشوما و جی پلاس اشاره کرد (البته برخی از مدلها). استفاده از قابلیت Self-clean در ماشین لباسشوییها و کولرگازی برخلاف فرها، هیچ خطری ندارد.
نحوه استفاده از دکمه سلف کلین Self-clean در ماشینهای لباسشویی
ابتدا ماشین لباسشویی را روشن کنید و دکمه سلف کلین مربوط به قابلیت تمیزکنندگی را بزنید. قبل از زدن این دکمه، حدود ۱۰ درصد از محفظه مواد شوینده را با پودر صابون پر کنید.
مدتزمان فعالیت این سیستم بسته به برند و مدل لباسشویی ممکن است تا ۷۰ دقیقه هم طول بکشد. توصیه میکنیم در هر دوره پس از ۴۰ بار استفاده از ماشین لباسشویی، این قابلیت را فعال کنید.
قابلیت Self-clean در یخچال
چند سال گذشته برخی از محققان طرح مفهوم یخچالی را ارائه دادند که از قابلیت خود تمیزکنندگی برخوردار است.
به گفته این محققان این یخچال میتواند با استفاده از قطعات بسیار ریزی شبیه به کاشی، مواد غذایی را در فضای داخلی خود جابجا کند و موادی را که بهزودی فاسد میشوند، به قسمت جلوی یخچال منتقل کند.
درضمن این یخچال میتواند گازهای متصاعد شده از مواد غذایی در حال فاسدشدن را نیز تشخیص دهد و از قابلیت اسکن مواد موجود در داخل یخچال نیز برخوردار است؛ البته متأسفانه این یخچال هنوز طراحی و تولیدشده است.