لوازم خانگی صادراتی ایرانی کدامند؟

تصلا– با این حال به نظر می‌رسد دستیابی به این حجم از صادرات خوش‌بینانه باشد؛ چراکه دبیر انجمن صنایع لوازم خانگی ایران هم طی نشستی خبری ارزش صادراتی لوازم خانگی را در سال به‌طور میانگین ۲۵۰ میلیون دلار دانست. اما باید توجه داشت که اکنون تمام شرایط مهیاست تا یک جهش در حضور لوازم خانگی صادراتی ایرانی در کشورهای دیگر اتفاق بیفتد و فعالان این حوزه در سال ۱۴۰۰ تمام توان خود را روی تولید صادرات ‌محور بگذارند.

خبر مرتبط: اهداف صادراتی وزیر صمت قابل تحقق است؟

ممنوعیت واردات؛ عاملی برای رشد قاچاق

تا اوایل سال گذشته شاید واردات بی‌رویه لوازم خانگی و قاچاق گستردۀ آن مهم‌ترین مانع خودنمایی برندهای لوازم خانگی ایرانی به حساب می‌آمد؛ در روزهایی که شرکت‌های معتبری نظیر ال.جی و سامسونگ بازار ایران را به جولانگاهی برای خود تبدیل کرده بودند، مشخصاً برندهای ایرانی که زیر فشار تحریم‌ها و نوسانات ارزی قرار داشتند، جایی برای مانور پیدا نمی‌کردند. البته سیاست‌گذاری نادرست دولت‌ها در این زمینه عرصه را بیش از پیش برای برندهای ایرانی تنگ کرد و شرکت‌های بنامی نظیر «ارج» و «آزمایش» که روزی سردمدار صنایع ایران بودند، در سایۀ همین بی‌تدبیری‌ها به مرحلۀ ورشکستگی رسیدند.

گذشته از حمایت بی‌چون و چرای دولت‌ها از واردات لوازم خانگی، قاچاق و ورود غیرقانونی لوازم خانگی به کشور نیز همواره گلوگاهی نفس‌گیر برای فعالان داخلی صنعت لوازم خانگی بوده است. دوازدهم خرداد سال جاری عبدالمجید اجتهادی، مدیرکل پیشگیری و نظارت بر امور قاچاق کالا و ارز سازمان تعزیرات حکومتی، در مصاحبه‌ای علام کرد: نیمی از لوازم خانگی مصرف‌شده در کشور قاچاق است.

بررسی مجموع گفته‌های او حاکی از این است که خروج برندهای خارجی از کشور و ممنوعیت واردات نه‌تنها کمکی به این صنعت نکرده‌اند، بلکه خود به عاملی برای رشد قاچاق تبدیل شده‌اند. البته در همان زمان مرتضی میری، رئیس وقت اتحادیه فروشندگان لوازم خانگی در گفت‌وگویی آمار نگران‌کننده‌تری را ارائه داد.

به گفتۀ میری میزان لوازم خانگی قاچاق موجود در داخل کشور ۲۰ درصد بیشتر از تولید داخلی است؛ یعنی از ۳.۳ میلیارد دلار لوازم خانگی که در سال به فروش می‌رسد، ۱.۵ میلیارد دلار آن تولید داخل و ۱.۸ میلیارد دلار آن کالای قاچاق به حساب می‌آید.

بر این اساس به نظر می‌رسد تا زمانی که برندهای خارجی خواهان داشته باشند و تولیدکنندگان داخلی نتوانند اعتماد عمومی را جلب کنند، این روند قاچاق ادامه خواهد داشت. زیرا دولت همچنان برنامۀ خاصی برای مبارزه با قاچاق لوازم خانگی ندارد و با دادن آدرس غلط، انگشت اتهام را به سمت کولبران نشانه می‌گیرد.

این در حالی است که در شهرهایی نظیر بانه، مراکز رسمی فروش کالای قاچاق شکل گرفته و قاچاقچیان به‌راحتی اقدام به فروش برندهای غیرقانونی می‌کنند. البته در خیابان جمهوری تهران و یا امین‌‌حضور که مرکز عرضۀ لوازم خانگی پایتخت به حساب می‌آیند به‌رغم ممنوعیت واردات، به‌وفور برندهای خارجی یافت می‌شود. دولت نیز گاهی با ارائه مجوزهایی مصوبات خود را زیر پا می‌گذارد و نشان می‌دهد بعضی از شرکت‌ها قدرت فراقانونی دارند و در زمان ممنوعیت هم می‌توانند اقدام به واردات لوازم خانگی کنند. نمونۀ این امر را می‌توان در ارائۀ مجوز به ترخیص ۴۲۰ کانتینر لوازم خانگی بوش مشاهده کرد که اخیراً اتفاق افتاد.

با وجود تمام این محدودیت‌ها شرکت‌های ایرانی فعال در حوزۀ لوازم خانگی طی دو سال اخیر از نبود ظاهری برندهای خارجی بهره برده و سعی کرده‌اند نقش اول را در تأمین نیاز مشتریان داخلی ایفا کنند. بررسی‌ها نشان می‌دهد ظرفیت تقاضا در بازار لوازم خانگی ایران سالانه به ۱۲٫۵ میلیون قلم کالا می‌رسد؛ در سال جاری برندهای داخلی توانسته‌اند ظرفیت خود را تا تولید ۱۱ میلیون و ۶۰۰ هزار دستگاه لوازم خانگی بالا ببرند؛ یعنی رشد سه میلیونی تولید نسبت به سال گذشته.

پیش از این محمدرضا کلامی، سرپرست وقت معاونت بازرگانی داخلی وزارت صمت و دبیر ستاد تنظیم بازار، اعلام کرده بود ایران ظرفیت تولید ۱۹ میلیون و ۷۰۰ هزار دستگاه لوازم خانگی بزرگ و کوچک را داراست. یعنی تولید ۷٫۷ میلیون لوازم خانگی مازاد بر نیاز داخلی. اما آیا این تولید مازاد توانایی حضور در بازارهای بین‌المللی و رقابت با کالاهای مشابه خارجی را دارد؟ آیا خریداران خارجی در میان برندهای موجود در بازار دست به انتخاب تولید ایرانی می‌زنند؟

خبر مرتبط: قطعی برق به اعتبار صادراتی برندها ضربه زد

خودکفایی در تأمین قطعه؛ امری حیاتی در توسعۀ صادرات

به‌رغم بهبود روند تولید محصولات لوازم خانگی ایرانی و هدف‌گذاری این صنعت برای دستیابی به حجم تولید ۱۲ میلیون قلم لوازم خانگی، هنوز شرکت‌های تولیدکنندۀ ایرانی برای تأمین قطعات و مواد اولیه تولید نیاز مبرمی به قطعه‌سازان چینی و ترک دارند و از این رو در کمبود منابع ارزی با وقفۀ تولید مواجه می‌شوند.

بسیاری از دست‌اندرکاران این صنعت نیز تأمین مواد اولیه را اصلی‌ترین مانع توسعه خود معرفی می‌کنند و معتقدند اگر تأمین مواد اولیه به‌درستی صورت بپذیرد، تولید ۱۹٫۷ میلیون قلم لوازم خانگی در طول سال به‌راحتی اتفاق می‌افتد.

اما باید توجه داشت که وابستگی به کشورهای خارجی در ساخت قطعه و تأمین مواد اولیه باعث افزایش قیمت نهایی محصول می‌شود، به‌ویژه آنکه در حال حاضر نرخ ارز روزهای پرنوسانی را طی می‌کند. از این رو انتقال دانش و تکنولوژی ساخت قطعه امری حیاتی در توسعه صادرات شرکت‌های لوازم خانگی به حساب می‌آید.

بازار نفس‌گیر تلویزیون و لباسشویی

گذشته از خودکفایی در تولید و تأمین قطعه، موضوع مهم در مورد لوازم خانگی صادراتی ایرانی آن است که هزینۀ تولید لوازم خانگی ایرانی در مقایسه با رقبای خارجی‌ بسیار بالاتر است. بر همین اساس تولیدکنندگان چاره‌ای جز قربانی‌کردن یکی از مؤلفه‌های قیمت و کیفیت برای دیگری ندارند.

از این رو، کالاهای ایرانی موجود در بازار یا کیفیت خوبی دارند و با نرخ بالایی عرضه می‌شوند و محصولات نسبتاً ارزان هم از کیفیت کافی برخوردار نیستند. اتفاقی که مزیت رقابتی لوازم خانگی ایرانی را از بین می‌برد. این در حالی است که پرچمداران بازار لوازم خانگی از حمایت‌های دولتی برخوردار هستند و کالاهای باکیفیت را با قیمت قابل قبولی به دست مصرف‌کننده می‌رسانند.

در ایران نیز شاید دولت با ممنوع‌کردن واردات لوازم خانگی شعار حمایت از تولیدکنندگان را سر بدهد، اما بی‌ثباتی اقتصادی، رکود تورمی، تحریم و نوسانات شدید نرخ ارز بدترین ضربه‌ای است که می‌توان به هر تولیدکننده‌ای وارد کرد. با این شرایط، برخی از برندهای ایرانی در همین شرایط هم تلاش کرده‌اند در حد توان خود برنامه‌های صادراتی خود را پیش ببرند.

در همین زمینه کارشناسان و فعالان بازار معتقدند در حوزه تولید لوازم خانگی نظیر یخچال، تلویزیون و ماشین لباس‌شویی فعلاً توان رقابتی بالایی نداریم؛ زیرا قیمت این لوازم بسیار بالاتر از کشور‌های دیگر است. اما صادرات لوازمی نظیر آبگرمکن، بخاری،کولر، جاروبرقی و … طی سال‌های گذشته رشد خوبی داشته است.

در همین زمینه آخرین آمار رسمی سازمان توسعه تجارت ایران نشان می‌دهد که طی پنج ماه نخست سال ‌جاری بیش از ۹۹ هزار تن به ارزش ۱۳۹ میلیون دلار طیف متنوع و وسیعی از محصولات لوازم خانگی شامل یخچال و فریزر، کولر آبی، ماشین لباسشوئی، آبگرمکن، بخاری، اجاق گاز، تلویزیون، آسیاب و مخلوط‌کن، انواع بادبزن‌های برقی فر و انواع خوراک‌پزها، مبلمان اداری و خانگی، ظروف چینی از انواع سرامیک، چینی، شیشه‌ای و لوازم آشپزخانه به بازارهای هدف از جمله کشورهایی نظیر عراق، افغانستان، عمان، ترکیه، آذربایجان و ایتالیا صادر شده است.

تکیه «بوتان» بر قدمت خود

به‌جرئت می‌توان برندسازی را از مهم‌ترین مؤلفه‌های موفقیت حضور یک کشور در بازارهای صادراتی دانست. کشور ترکیه، در همسایگی ایران با تکیه بر همین مؤلفه در سال ۲۰۱۹ توانست صادرات لوازم خانگی خود را به ۲٫۵ میلیارد دلار برساند. همان‌طور که اشاره شد، آبگرمکن ازجمله کالاهای صادراتی ایران در صنعت لوازم خانگی به حساب می‌آید.

بوتان یکی از شرکت‌های فعال در این زمینه است که با توجه به قدمتی که دارد، دیگر برندی شناخته‌شده است.

این شرکت در شصت و هفتمین سال فعالیت خود توانسته صادرات خود را تا اروپا بگستراند. اکنون گروه صنعتی بوتان در خط تولید خود از استاندارد LOW NOX بهره می‌برد و با استفاده از تکنولوژی‌های روز دنیا سالانه بیش از ۱۰۰ هزار دستگاه محصولات گرمایشی به اروپا، از جمله ایتالیا صادر می‌کند.

برندسازی «نیکسان» از طریق مشارکت با خارجی‌ها

یکی از اقداماتی که می‌تواند منتج به برندسازی و کسب اعتبار شود، مشارکت در طراحی، تولید و ساخت کالاهاست؛ حتی در زمان پیش از تحریم‌ها که برندهای خارجی در این فعالیت داشتند، کمتر به این موضوع توجه می‌شد.

با این حال، اخیراً قراردادی بین شرکت ژاپنی سوزوکی و نیکسان در استان مرکزی به امضا رسید. این همکاری در چارچوب دستورالعمل‌های بین‌المللی برای تولید، انتقال دانش، کمک در بخش طراحی برای تولید و توزیع کالا در کل خاورمیانه است.

با امضای این قرارداد، ظرفیت تولید یخچال نیکسان با رشد سه برابری به ۴۵ هزار دستگاه در سال می‌رسد و بخشی از آن به خارج از مرزهای کشور صادر می‌شود. این همکاری موجبات تولید محصولات جدیدی همچون تلویزیون و کولرگازی نیکسان را هم در پی خواهد داشت.

صادرات ۸۵ درصد از لوازم تولیدی «برفاب»

برفاب از دیگر شرکت‌های تولیدکننده لوازم خانگی به حساب می‌آید که نامش در میان صادرکنندگان ایرانی مشاهده می‌شود. این شركت فعاليت خود را در سال ۱۳۶۹ با توليد كولر آبي آغاز كرد و به‌تدریج سبد محصولات تولیدی خود را گسترش داد.

هم‌اكنون برفاب با توليد انواع كولرهای آبي، آبگرمكن‌هاي گاز‌سوز و برقي، بخاری برقی، يخچال و فريزر، فریزر صندوقی، ماشين لباسشویی دوقلو و اجاق گاز رومیزی، سبد لوازم خانگي خود را كامل‌تر كرده است. این شرکت به‌عنوان یکی از بزرگ‌ترین برندهای فعال در صنعت لوازم خانگی ایران، حدود ۸۵ درصد از کالاهای خود را صادر می‌کند و تنها ۱۵ درصد از محصولات آن وارد بازار داخلی می‌شود.

بدین ترتیب سهم سالانه این شرکت از لوازم خانگی صادراتی ایرانی به حدود ۲۰ میلیون دلار می‌رسد. این شرکت همچنین در بیست‌‍‌وچهارمین مراسم روز ملی صادرات که ۲۲ دی‌ ماه جزو هشت شرکت برتر صادرکننده کشور قرار گرفت.

کیفیت و قیمت مناسب؛ برگ برنده پاکشوما

پاکشوما از دیگر برندهای موفق لوازم خانگی در صادرات شناخته می‌شود که ظرفیت بالایی در گسترش بازارهای خود دارد. این گروه، علاوه بر فعالیت در تأمین کالاهای مورد نیاز داخلی، توانسته از بازار لوازم ‌خانگی کشورهای همسایه مانند عراق، آذربایجان، افغانستان، پاکستان، ارمنستان و … نیز سهم کسب کند.

به گفته مدیر بازاریابی این شرکت، طی سال گذشته، مبلغ درآمد حاصله از صادرات محصول به این کشورها، حدود پنج میلیون دلار بوده و این شرکت قصد دارد به مرور سهم خود را به اعدادی بیش از این مقدار برساند. البته با توجه به اینکه این کشورها محدودیت چندانی در واردات محصولات از برندهای مطرح جهانی ندارند، جای سؤال است که چطور برند ایرانی پاکشوما توانسته توجه و رضایت این مخاطبان در کشورهای همسایه را جلب کند؟

مدیران پاکشوما درباره مزیت کالاهای این برند برای این مشتریان که به رشد فروش و کسب سهم از بازار لوازم‌خانگی این کشورها انجامیده است، می‌گویند: با توجه به الگوی خرید متفاوت مردم کشورهای همسایه، عمده فروش صادراتی ما در ماشین لباسشویی نیمه‌اتوماتیک است، ولی به مرور اقلام جدیدی به سبد محصولات صادراتی خود اضافه خواهیم کرد.

محصولاتی که پاکشوما عرضه می‌کند با داشتن کیفیتی برابر با بسیاری از برندهای خارجی و مطرح، قیمت بسیار مناسبی دارند و همین نقطه قوت در جلب‌نظر مخاطب در این کشورها بوده است. با آنکه به‌واسطه کیفیت مطلوب محصولات، نرخ خرابی و نیاز به خدمات پشتیبانی در محصولات صادراتی پایین است، ولی مشتریان در این کشورها، به‌راحتی به این خدمات گروه پاکشوما دسترسی دارند.

حضور مستقیم امرسان در کشورهای خارجی

گروه صنعتی امرسان درحال حاضر و پس از ۳۵سال فعالیت، با ظرفیت سالانه ۳۵۰هزار محصول مشغول به فعالیت است. عمده‌ تولیدات این مجموعه را یخچال، فریزر، یخچال فریزر، ساید‌بای‌ساید، ماشین‌لباسشویی، اجاق‌گاز و انواع جاروبرقی تشکیل می‌دهد.

محصولات طراحی‌شده‌ امرسان، نه تنها در داخل کشور، که مورد توجه مصرف‌کنندگان خارجی نیز قرار گرفته و هم‌اکنون محصولات امرسان به بیش از ۱۵ کشور دنیا از جمله ایتالیا صادر می‌شود. علاوه بر صادرات، در سال گذشته، اولین کارخانه‌ تولیدی امرسان در شهر بغداد با ظرفیت روزانه ۵۰۰ دستگاه لوازم خانگی افتتاح شد.

همچنین طی یک تفاهم‌نامه‌ همکاری، قرارداد تولید روزانه ۳۰۰ یخچال در تاجیکستان منعقد شده است تا امرسان رویکرد متفاوت‌تری نسبت به دیگر برندهای داخلی در بازارهای خارجی داشته باشد. چراکه حضور مستقیم در کشورهای خارجی، باعث حذف هزینه‌های حمل و نقل و بسیاری از مخارج مازاد دیگر می‌شود و قیمت نهایی محصول را به‌صرفه‌تر می‌کند تا برای برند مزیت رقابتی ایجاد شود.

راه‌اندازی شعبه ‌های خارجی اسنوا

اسنوا شرکت دیگری است که طی چند سال اخیر توانسته قابلیت‌های خود را در بازار داخلی به نمایش بگذارد. حال این برند ایرانی قصد دارد، فرصت‌های جدیدی برای خود در بازارهای صادراتی هم ایجاد کند.

اسنوا در سال ۲۰۱۱ موفق به دریافت گواهی‌نامه سیستم مدیریت یکپارچه کیفیت IMS و همچنین در سال ۲۰۱۲ مفتخر به دریافت گواهی‌نامه ce marketing به منظور صادرات اجاق گاز شده است. شرکت اسنوا در مجموع در سال قابلیت تولید حدود ۲۰۰ هزار دستگاه اجاق گاز و ۱۰۰ هزار دستگاه کولر آبی را دارد که ۲۰ درصد اجاق گاز و ۵۰ درصد کولر آبی به کشورهای عربی حاشیه خلیج‌فارس صادر می‌شود.

همچنین به‌رغم تحریم‌ها، شعبه‌های مختلفی از فروشگاه‌های اسنوا در کشورهایی از جمله کره جنوبی، روسیه، ترکیه، چین، ایتالیا، امارات متحده عربی راه‌اندازی شده است که با توجه به قیمت پایین و کیفیت بالای محصولات، هر روزه کشورهای زیادی مایل به خرید و عرضۀ این کالاها هستند.

نقش دولت چیست؟

مادیران، پارس، پارس خزر، انرژی، آزمایش، سام، جی ‌پلاس و … ازجمله دیگر شرکت‌هایی هستند که توانسته‌اند برنامه‌های صادراتی خود را توسعه دهند و برای حضور در بازارهای صادراتی در آینده‌ای نزدیک برنامه‌ریزی انجام دهند. با این حال از دولت هم انتظار می‌رود علاوه بر ممنوعیت واردات و اقدامات دستوری این چنینی، سیاست‌هایی را به اجرا بگذارد که به شکل واقعی‌تر و ملموس‌تری حامی فعالان بازار لوازم خانگی باشد.

تشکیل کارگروه‌ها، انجام اصلاحات لازم در تعرفه‌ها، حمایت از تبلیغات داخلی، رفع مشکلات بانکی، افزایش نقش تشکل‌ها و انجمن‌ها در تصمیم‌گیری‌ها، پرداخت یارانه انرژی، انحصارزدایی، کاهش فرآیندهای تولید و مصرف مواد اولیه و … از جمله حمایت‌هایی است که دولت می‌تواند در دستور کار قرار دهد.

در این صورت شرکت‌های لوازم خانگی نیز با کاهش قیمت تمام‌شده و بهبود خدمات پس از فروش می‌توانند حضور جدی‌تری در بازارهای خارجی داشته باشند.