تصلا–برگزاری جشنواره زمستانه و ارائه تخفیف‌های ویژه به مناسبت عید نوروز از عمده راهکارهایی به حساب می‌آید که برندهای مختلف لوازم خانگی همواره در مواقع رکود بازار به کار می‌گیرند تا شاید بدین ترتیب زیان یک‌ساله خود را جبران کنند.
مصرف‌کنندگان ایرانی هم که خرید وسایل نو و خانه‌تکانی را خوش‌یمن می‌دانند، معمولاً خرید وسایل منزل را به زمستان و نزدیکی سال نو موکول می‌کنند و از همین رو، چشمداشت ویژه‌ای به برگزاری جشنواره زمستانه یا نوروزی و طرح‌های تخفیف برندهای مختلف دارند.
با این حال، در سال جاری به‌رغم عمیق‌تر شدن رکود بازار به دلایلی از جمله شیوع کرونا، تشدید تحریم‌ها و افزایش لجام‌گسیخته قیمت کالاها، هنوز خبری از شروع این جشنواره‌ها و تخفیف‌های ویژه نیست.
به نظر می‌رسد وزن عامل «نااطمینانی از آیندۀ بازار ارز» بر سایر عوامل سنگینی کرده و فعالان بازار در انتظار ثبات نرخ دلار نشسته‌اند تا پس از آن کالای خود را به عرضه بگذارند.
گویا این روزها بازار لوازم خانگی درگیر سندروم دلار بی‌قرار شده و با نوسانات پی در پی نرخ ارز، بسیاری از برندها نگران این موضوع هستند که پس از ارائه تخفیف دیگر نتوانند، قیمت‌ها را به حالت قبل برگردانند و جشنواره‌ها پیش از آنکه عاملی برای رونق کسب‌وکارشان شود، زیان دیگری روی دستشان بگذارد.
وعده‌های دلاری؛ تشدید رکود بازارها
وعده رئیس جمهوری مبنی بر کاهش نرخ دلار تا کف ۱۵ هزار تومان و تأکید رئیس کل بانک مرکزی روی سقوط این ارز به کانال پایین‌تر از ۲۰ هزار تومان در مقطعی که ارزش پول آمریکا در ایران بیش از ۲۳ هزار تومان است، خود عاملی رکودزا در بازارهایی به حساب می‌آید که به خودی خود دچار رکود هستند.
بازار لوازم خانگی نیز ازجمله بازارهایی به حساب می‌آید که تحت تأثیر بازار ارز عمل می‌کند. فعالان این بازار که همواره با نزدیک‌شدن به نوروز جشنواره زمستانه برگزار می‌کنند و با ارائه تخفیف‌های ویژه درصدد جبران رکود سالانه خود برمی‌آیند، امسال به دلیل نگرانی از آینده بازار ارز و پیش‌بینی سقوط آزاد نرخ دلار در اولین روزهای قرن جدید، در برگزاری جشنواره زمستانه مردد شده‌اند و بعید به نظر می‌رسد که در هفته‌های پایانی سال جاری محصولات خود را با تخفیف به عرضه بگذارند.
اقتصاد شرطی؛ بی‌ثباتی ارزی
تورم، رکود، تحریم، انحصار، سیاست‌گذاری‌های نادرست و نوسان دائمی نرخ ارز هر یک به‌تنهایی می‌توانند یک بازار را از پای درآورند. به‌ویژه بازار لوازم خانگی ایران که همچنان در تأمین بعضی از قطعات وابستگی قابل‌توجهی به خارج از کشور دارد.
در حالی که در دولت اول حسن روحانی، اجرای برجام جان تازه‌ای به اقتصاد ایران دمید و این معاهدۀ بین‌المللی بازارهای ایران را از رکود و تورم خارج کرد، اما روی کار آمدن جمهوری‌خواهان در ایالات متحده تمام معادلات را برهم ریخت.
چنان‌که بلافاصله پس از انتخاب دونالد ترامپ به‌عنوان رئیس جمهوری آمریکا و تأکید او مبنی بر انجام مذاکرات جدید با ایران، فصل جدیدی به روی بازارهای کشور گشوده شد. فصلی درست مشابه سال‌های ۱۳۸۴ تا ۱۳۹۲٫ این بازارها بار دیگر باید رکودی همراه با تورم را می‌پذیرفتند.
آن‌هایی هم که نتوانسته بودند وابستگی خود به تأمین‌کنندگان خارجی را به صفر برسانند، به دنبال تحریم‌های جدید باید رکود سنگین‌تری را متحمل می‌شدند.
صنعت لوازم خانگی هم که در تولید بعضی از محصولات هنوز به دانش فنی و تکنولوژی لازم دست نیافته ازجمله این بازارها به حساب می‌آید. متأسفانه به‌رغم شعار رقابتی‌بودن، همچنان در این بازار انحصار مشاهده می‌شود و بعضی از تولیدکنندگان و واردکنندگان نسبت به قوانینی که دیگران ملزم به اجرای آن هستند، مصونیت دارند.
به‌عنوان مثال در این زمینه می‌توان به ارائه مجوز برای واردات لوازم خانگی بوش به یکی از شرکت‌ها اشاره کرد که درست در زمان ممنوعیت واردات لوازم خانگی اتفاق افتاد. در کنار رکود تورمی، تحریم و انحصار، تصمیمات نادرست مسئولان نیز بارها بازار لوازم خانگی را به چالش کشید.
ممنوعیت واردات، حراج ارز ۴۲۰۰ تومانی، بی‌توجهی به مذاکره با شرکای خارجی، عدم حمایت از برندهای معتبر ملی نظیر ارج و آزمایش و … ازجمله بی‌برنامگی‌های دولت برای بازار لوازم خانگی به حساب می‌آید.
نوسان مستمر نرخ ارز در سال جاری نیز از دیگر عوامل تنش‌زای بازار لوازم خانگی به حساب می‌آید. بررسی نرخ دلار از ابتدای سال تا کنون نشان می‌دهد که در این مدت بازار ارز حتی طی دو هفتۀ متمادی ثبات نداشته است.
باید توجه داشت برای فعالان بازار بیش از آنکه افزایش نرخ دلار نگران‌کننده باشد، بی‌ثباتی ارز است که فعالیت‌شان را با رکود مواجه می‌سازد.
زیرا اگر بازار ارز به شکل باثباتی روند صعودی را طی کند، آن‌ها تکلیف خود را می‌دانند و کسب و کارشان را بر اساس افزایش نرخ ارز تنظیم می‌کنند. اما زمانی که بازار ارز روند سینوسی پیدا می‌کند و تصمیم‌گیران هر روز اظهارات جدید و پرتناقضی را ارائه می‌دهند، برنامه‌ریزی برای ادامه فعالان در بازار سخت می‌شود و صاحبان کسب‌وکار در عرضه کالا دچار ابهام می‌شوند. در نهایت این مصرف‌کنندگان نهایی هستند که آسیب می‌بینند.
به‌ویژه آنکه بسیاری از متقاضیان هرساله در انتظار شب عید و برگزاری جشنواره تخفیف نقدینگی خود را حفظ می‌کنند، اما برندهای لوازم خانگی که در بلک فرایدی امسال نتوانستند سربلند بیرون بیایند، به نظر می‌رسد برنامه خاصی هم برای شب‌های قبل از نوروز ۱۴۰۰ ندارند و آن‌ها هم در انتظار ایجاد یک ثبات سیاسی و اقتصادی دست از فعالیت کشیده‌اند.
این عوامل که هر یک به‌تنهایی برای از پای درآمدن یک بازار کفایت می‌کنند، جملگی در بازار لوازم خانگی مشاهده می‌شوند. حال به تمام این مشکلات باید کرونا را هم اضافه کرد. میهمان ناخوانده‌ای که گویا هنوز قصد خداحافظی ندارد و تا جان بسیاری از میزبانان را نگیرد در بازارها چرخ می‌زند.
در این میان دلالان و قاچاقچیان هم عنان بازار را در دست گرفته‌اند تا اجازه رشد و توسعه به این بازار را ندهند. با این حال شاید بازار لوازم خانگی بتواند از تمام این مشکلات جان سالم به در ببرد، اما تا زمانی که در بازار ارز ثابت ایجاد نشود، هیچ جشنواره زمستانه و تخفیفی نمی‌تواند حتی التیام‌بخش و مسکن بازار باشد.
به‌ویژه آنکه سیاست‌گذاران مدام با موکول کردن برنامه‌های اقتصاد به آینده بر عمق رکود می‌افزایند. آن‌ها یک روز تمام برنامه‌های خود را به انتخابات آمریکا و روی کار آمدن جو بایدن در کاخ سفید پیوند می‌زدند و حالا با وعده دلار هزار تومانی بازارهای مختلف را بازیچه خود کرده‌اند.
مسیر سینوسی دلار
با بررسی روند بازار ارز و نوسان نرخ دلار طی سال جاری و مقایسۀ آن با روزهای اجرای برجام شاید بتوان این حق را برای فعالان بازار لوازم خانگی قائل شد که با احتیاط بیشتری اقدام به عرضه کالا کنند. در نمودار زیر به بررسی نرخ دلار در ابتدای هر هفته طی سال جاری پرداخته‌ایم.
نگاهی به این نمودار به‌خوبی نشان می‌دهد که طی ۴۴ هفتۀ کاری که از سال جاری می‌گذرد، بازار ارز حتی طی دو هفتۀ متمادی ثبات نداشته و در یک کانال نمانده است.
در این مدت نرخ دلار حتی شیب و مسیر مستقیمی نداشته و مدام نوسان را طی کرده است. این ارز که سال جاری را در کانال ۱۵ هزار تومان آغاز کرد، در اوایل نیمۀ دوم سال نرخ ۳۲ هزار تومان را هم پشت سر گذاشت.
اما حالا تا کانال ۲۳ هزار تومان هم ریزش داشته است. در چنین شرایطی بالاترین مقام اجرایی کشور وعده دلار ۱۵ هزار تومانی را داده و تمامی اتفاقات را منوط به آزادسازی منابع و انجام مذاکره با ایالات متحده آمریکا کرده است.
رئیس کل بانک مرکزی هم که تا هفتۀ قبل بدون اعلام عدد و رقمی خاص، صرفاً از خوش‌بینی خود مبنی بر کاهش نرخ ارز صحبت می‌کرد، سرانجام طی هفته جاری از افت قیمت دلار به پایین‌تر از ۲۰ هزار تومان صحبت به میان آورد. البته این برای اولین بار نیست که چنین اظهاراتی به گوش می‌رسد.
در حالی که طی نیمۀ ابتدایی سال ۱۳۹۸ دولت توانسته بود به هر روشی نرخ دلار را در کانال ۱۱ هزار کنترل کند، یک تصمیم ورق بازار را برگرداند. افزایش ناگهانی ۵۰ تا ۲۰۰ درصدی قیمت بنزین کافی بود تا به یکباره فنر دلار بار دیگر رها شود.
این اتفاق در شرایطی رخ داد که در همان زمان بارها رئیس کل بانک مرکزی از عدم تأثیرگذاری نرخ بنزین بر قیمت ارز و تورم سخن به میان آورد. در همان زمان بود که محمدرضا پورابراهیمی، رئیس کمیسیون اقتصادی مجلس، نرخ دلار پایین‌تر از ۱۰ هزار تومان را وعده می‌داد اما حالا بعد از گذشت کمتر از ۱۵ ماه دلار ۱۵ هزار تومانی به وعده و دستاورد دولت و رؤیای دست‌نیافتنی مردم تبدیل شده است.
لوازم خانگی هم سیاسی شد
حال پرسش مهم این است که چرا آیندۀ بازارهای ایران، به‌ویژه بازار لوازم خانگی به روابط سیاسی و بین‌المللی کشور پیونده خورده است؟ نگاهی به نمودار بالا نشان می‌دهد که در زمان اوج تحریم‌های آمریکا علیه ایران، نرخ ارز در یک بازۀ ۱۷ هزار تومانی و طی حدود شش ماه، رشد بیش از دو برابری را هم تجربه کرده است.
حال بازاری که در تولید محصول و تأمین قطعه نیاز مستقیم به منابع ارزی و واردات دارد، طبیعتاً به همین مقدار رشد قیمت را پشت سر می‌گذارد. در همین زمان است که یک رکود تورمی در بازار جریان پیدا می‌کند. یعنی در حالتی که فروشندگان و عرضه‌کنندگان کالا چاره‌ای جز افزایش قیمت محصول نهایی ندارند، تورم در بازار شکل می‌گیرد.
از سوی دیگر، متقاضی کالا هم قدرت خرید خود را از دست می‌دهد و یا به دلیل رشد ناگهانی قیمت‌ها، دست از خرید می‌کشد که این اتفاق هم معنایی جز رکود بازار ندارد.
حال این شرایط را می‌توان با سال ۱۳۹۵، یعنی اولین سال اجرای برجام مقایسه کرد. در نمودار زیر به بررسی نرخ دلار در اولین روز هر ۵۲ هفتۀ کاری سال ۱۳۹۵ پرداخته‌ایم.
همان‌طور که در این نمودار مشاهده می‌شود بازۀ نوسان نرخ دلار در این سال حدود ۵۰۰ تومان بوده است. بدین معنا که بازۀ نوسان نرخ ارز تا هفتۀ دوم بهمن سال ۱۳۹۹ حدود ۳۴ برابر نوسان کل سال ۱۳۹۵ بوده است.
سالی که بازار ارز کار خود را با نرخ دلار ۳۴۶۸ تومانی آغاز کرد و با قیمت ۳۷۴۸ تومان به کار خود پایان داد. با دیدۀ انصاف نمی‌توان گشایش‌های بین‌المللی و ارتباط با کشورهای دیگر را در این مهم نادیده گرفت.
در همان سال بود که رقم صادرات نفت ایران از دو میلیون و ۸۰۰ هزار بشکه در روز عبور کرد و به‌رغم افت نرخ طلای سیاه تا پایین‌تر از ۲۰ دلار، منابع ارزی کشور به هر ترتیب تأمین می‌شد.
اما امسال به اذعان مسئولان و گواه آمار، صادرات رسمی نفت کشور به صفر رسید. در بحث کالاهای غیرنفتی هم اگر صادراتی صورت می‌گرفت، امکان انتقال ارز به کشور وجود نداشت و همچنان این امکان وجود ندارد. طبیعی است که در چنین شرایطی بازار ارز دچار بی‌ثباتی شود و بازارهای دیگر نیز به تبعیت از آن روزهای پرتلاطمی را پشت سر بگذارند.
اما در سال ۹۵ که نرخ ارز توانست در یک منحنی صاف قرار بگیرد و روزهای پرثباتی را تجربه کند، فعالان بازار هم به‌راحتی تصمیمات خود را به اجرا می‌گذاشتند و به روش‌های مختلف بر رونق بازار دامن می‌زدند، اما اکنون هیچ تولیدکننده و توزیع‌کننده‌ای نمی‌تواند ادعا کند که از یک ساعت دیگر بازار اطلاع دارد.
راهکار ال جی برای فروش محصولات خود در ایران
برگزاری جشنواره های زمستانه یا عیدانه مختلف برای فروش تخفیف‌دار محصولات ازجمله راهکارهایی بود که برندهای مختلف در پایان سال به اجرا می‌گذاشتند تا بدین ترتیب هم سود پایان سال خود را تضمین کنند و هم مشتریان بتوانند نیاز خود را برطرف سازند.
شرکت‌هایی نظیر سامسونگ و ال جی که بیش از یک سال است بازار ایران را ترک کرده‌اند، در همان سال ۱۳۹۵ برای فروش محصولات خود در ایران از این روش استفاده می‌کردند.
شاید اکنون برای جوانان خرید این دو برند کره‌ای به یک آرزو تبدیل شده باشد، اما در گذشته‌ای نه‌چندان دور، همین شرکت‌ها جشنواره نوروزی خود را از همین بهمن ماه آغاز می‌کردند. در جدول زیر بخشی از تخفیف‌های شرکت الجی در جشنواره نوروزی سال ۱۳۹۵ مشاهده می‌شود.
برندهای لوازم خانگی در برگزاری جشنواره زمستانه پیش‌گام نشدند
سامسونگ نیز دیگر برند کره‌ای است که برای فروش محصولات خود در ایران از ال جی پیشی گرفته بود و تخفیف‌های ویژه‌تری ارائه می‌داد. در سال ۱۳۹۵ جشنواره زمستانه لوازم خانگی سامسونگ از ۱۶ دی‌ماه آغاز شد و خریداران کالاهای منتخب می‌توانستند تا سقف چهار میلیون تومان تخفیف نقدی در لحظه خرید دریافت کنند.
جشنواره تخفیف سال ۱۳۹۵ سامسونگ شامل یخچال‌های ساید بای ساید، یخچال بالا فریزر، ماشین لباسشویی، ماشین ظرفشویی و مایکروفرهای سامسونگ می‌شد.
خریداران یخچال ساید بای ساید از سه تا ۴۰ میلیون ریال، ماشین لباسشویی، ماشین ظرفشویی و یخچال فریزر تا دو میلیون ریال و خریداران مایکروفر تا یک میلیون ریال تخفیف دریافت می‌کردند.
در همان زمان بود که اسحاق جهانگیری، معاون اول رئیس جمهوری وضعیت واحدهای تولیدی لوازم‌خانگی را خوب ارزیابی می‌کرد. اما اکنون که تنها چهار سال از آن زمان می‌گذرد چه بر سر بازار لوازم خانگی و این صنعت آمده است؟ به قول حسن روحانی در این مدت نه دولت تغییر کرده و نه مدیران دگرگون شده‌اند.
پس ماجرا چیست که دیگر برندهای لوازم خانگی توان برگزاری چنین جشنواره زمستانه را ندارند؟
در همین سال گذشته که فشار تحریم‌ها کمتر از حال حاضر نبود برندهای داخلی حداقل توانستند جای خالی ال.جی و سامسونگ را پر کنند و بعضی از محصولات خود را با تخفیف‌های ویژه به دست مصرف‌کننده برسانند.
به‌عنوان مثال شرکت اسنوا از همان دوم بهمن جشنواره خود را آغاز کرد. جشنواره اسنوا علاوه بر فروش ویژه انواع یخچال فریزر، ساید بای ساید، لباسشویی خودکار و اجاق‌گاز، با کارت‌های هدیه و جوایز نفیس مشتریان را ترغیب به خرید می‌کرد، اما در سال جاری هنوز برندهای تولیدکننده لوازم خانگی در این زمینه پیش‌قدم نشده‌اند. برندهایی که در جشنواره شب یلدا و بلک فرایدی هم نتوانستند در برابر مشتریان خود سربلند باشند.
شاید برای بهترشدن وضعیت امروز بازار لوازم خانگی بهتر است که از تجربیات گذشته خود استفاده کنیم. روزی که اسحاق جهانگیری از وضعیت خوب این صنعت سخن به میان آورد، دقیقاً یک سال از امضای برجام می‌گذشت و تحریم‌ها یکی پس از دیگری اقتصاد ایران را رها می‌کردند. همچنین ثبات نسبی در بازار ارز، مواد اولیه و اطمینان از آینده، روزهای خوشی را برای صنایع مختلف ازجمله صنایع لوازم‌خانگی رقم‌زده بود.
حال شاید بهتر باشد دولتمردان به جای وعده دلار ارزان‌تر و دخیل کردن سیاست در اقتصاد، یک اطمینان در بازار به وجود آورند و یک رویه را در پیش بگیرند تا فعالان بازار و تولیدکنندگان هم بتوانند یک برنامه‌ریزی صحیح داشته باشند و نسبت به آینده خود تصمیم بگیرند.
[…] جوایز برگزار کرده‌اند. بی‌اعتنایی سایر برندها به جشنواره های زمستانه و عیدانه در سالی که رکود بازار به عمیق‌ترین بخش خود رسیده نشان […]