روش‌های جلوگیری از تاثیر نوسان برق در لوازم خانگی

تصلا – هر سال با فرا رسیدن تابستان و فصل گرما کشور با مشکل کمبود شدید برق مواجه می‌شود که قطعی برق در ساعات اوج مصرف را به دنبال دارد. امسال به دلیل کمبود میزان بارش در فصل زمستان جاری و استخراج بی‌رویه و غیرقانونی رمز ارزها مشکل کمبود برق تشکیل شده و قطعی‌های برق به میزان زیادی افزایش یافته است. قطعی برق می‌تواند با ایجاد مشکل نوسان ولتاژ تأثیرات منفی زیادی روی دستگاه‌های برقی بگذارد و حتی می‌تواند باعث وارد شدن آسیب‌های جدی و جبران‌ناپذیر به آن‌ها شود.

در این مطلب قصد داریم تأثیرات و آسیب‌های ناشی از نوسان ولتاژ را مورد بررسی قرار دهیم. همچنین راه‌حل‌های مؤثر برای جلوگیری از نوسان برق را بیان کنیم. اما اجازه دهید ابتدا ببینیم نوسان ولتاژ چیست و در چه مواقعی ایجاد می شود؟

بیشتر بخوانید: مراقبت از یخچال و فریزر با چند روش ساده  

نوسان ولتاژ چیست؟

نوسان ولتاژ یا نوسان ولتاژ به مشکل افزایش یا کاهش ولتاژ بیش از میزان استاندارد موردنیاز وسایل برقی یا کمتر از این میزان گفته می‌شود. افزایش ولتاژ در برخی از مواقع باعث مختل شدن عملکرد وسایل برقی به‌صورت موقتی می‌شود و درصورتی‌که بسیار شدید باشد زمینه‌ساز وارد شدن آسیب‌های جبران‌ناپذیر به آن‌ها شود.

برای جلوگیری از این مشکل تنها باید شرایطی را فراهم کنیم که افزایش ولتاژ بیش از میزان تولرانس ولتاژ دستگاه (حداکثر میزان ولتاژی که به دستگاه آسیب نمی‌رساند) نشود و یا از حداقل ولتاژ لازم کمتر نشود.

آسیب‌های ناشی از افزایش ولتاژ

در صورتی‌که ولتاژ یک دستگاه بیش از میزان استاندارد باشد (در ایران میزان استاندارد ولتاژ تعیین شده برای دستگاه‌های مختلف ۲۲۰ ولت و پنج هرتز است) است فشار جریان برق افزایش پیدا می‌کند که ممکن است منجر به آسیب دیدن بردهای الکترونیکی وسایل برقی شود. یکی دیگر از آسیب‌های جدی نوسان ولتاژ برق از بین رفتن عایق سیم‌های مورداستفاده در وسایل الکترونیکی و افزایش دمای آن‌ها است.حتی در موارد شدید می‌تواند منجر به آتش‌سوزی‌های گسترده شود.

به‌طور خلاصه باید بگویم زمانی که افزایش ولتاژ باشد، احتمال سوختن وسایل الکترونیکی هر لحظه بیشتر و بیشتر می‌شود. درصورتی‌که افزایش ولتاژ تنها باعث سوخته شدن پاور وسایل مختلف ازجمله تلویزیون‌ها و کامپیوترها شود، تعمیر یا تعویض پاور هزینه چندانی ندارد؛ اما درصورتی‌که آی‌سی‌های مهم آسیب ببینند؛ هزینه تعمیر وسایل کمی بیشتر خواهد شد.

نوسان برق علاوه بر تلویزیون‌ها و کامپیوترها می‌تواند باعث آسیب جدی به یخچال‌ها و کلیه لوازم‌خانگی دارای موتور یونیورسال AC و DC نیز شود؛ یخچال‌ها و لباسشویی‌ها به دلیل برخورداری از موتورهای مجهز به سیم‌پیچی‌های دارایی عایق‌بندی قوی و مقاومت بالا، در برابر نوسان ولتاژ کم و معمولی مقاوم هستند و آسیبی نمی‌بینند؛ اما درصورتی‌که نوسان ولتاژ بیش از میزان مجاز باشد، عایق‌های سیم‌پیچی موتور آسیب می‌بینند. این موضوع می‌تواند باعث آتش‌سوزی شود. به‌طورکلی تمام وسیایلی که دارای سیم‌پیچی و ترانسفورمر باشد (مانند تلویزیون) در برابر افزایش ولتاژ آسیب‌پذیر است و می‌تواند آسیب جدی ببیند.

بیشتر بخوانید: چقدر بعد از جابجایی یخچال را روشن کنیم؟  

آسیب‌های ناشی از افت ولتاژ

افت و نوسان ولتاژ هم می‌تواند به‌اندازه افزایش آن خطرناک باشد. افت ولتاژ علاوه بر این که ممکن است منجر به آسیب دیدن قطعات و بردهای الکترونیکی وسایل برقی شود، می‌تواند  ایجاد اتصال کوتاه و درنهایت آتش‌سوزی را نیز به دنبال داشته باشد. هنگامی‌که ولتاژ یک دستگاه به میزان بسیار زیادی کاهش پیدا می‌کند. آمپر یا همان شدت‌جریان به میزان زیادی افزایش پیدا می‌کند که ذوب قطعات الکترونیکی و درنتیجه مختل شدن عملکرد دستگاه‌ها را به دنبال دارد. در ضمن درصورتی‌که وسیله‌ای نتواند با بار کم به فعالیت خود ادامه دهد، در صورت افت شدید جریان آسیب می‌بیند.

چه وسایلی بیشتر در معرض آسیب‌های ناشی از نوسان ولتاژ هستند؟

برای پاسخ دادن به این موضوع می‌توان وسایل برقی را به دو دسته تقسیم کرد. اولین دسته از وسایل برقی وسایلی هستند که تنها زمانی که روشن هستند، جریان برق در آن‌ها وجود دارد و تنها زمانی که کار می‌کنند در برابر مشکل نوسان برق آسیب‌پذیر هستند  از میان این وسایل می‌توان به لباس‌شویی، اجاق‌های برقی غیر لمسی، ماشین لباسشویی و کولر اشاره کرد.

دومین دسته از وسایل برقی وسایلی هستند که حتی زمانی هم که خاموش هستند، هم جریان برق در آن‌ها وجود دارد و همیشه در برابر نوسان ولتاژ آسیب‌پذیر هستند. از میان این وسایل می‌توان بهوسایل صوتی و تصویری، وسایل الکترونیکی دیجیتال و وسایل دارای صفحات لمسی مثل لمسی و اجاق‌گازهای لمسی اشاره کرد.

می‌توان گفت یخچال‌ها جزو وسایلی هستند که بیش از سایر وسایل برقی در معرض خطرات ناشی از نوسان برق قرار دارند؛ زیرا موتور یخچال‌ها دائماً خاموش و روشن می‌شود و درصورتی‌که ولتاژ بیشتر یا کمتر از میزان لازم باشد، موتور آسیب جدی می‌بیند؛ زمانی که ولتاژ بیش از میزان موردنیاز باشد، دمای عایق‌های مورداستفاده در سیم‌پیچی افزایش می‌یابد و می‌تواند منجر به آتش‌سوزی شود.

موتوریخچال‌های ساید بای ساید بیشتر در برابر این خطر بزرگ آسیب‌پذیر هستند؛ زیرا قدرت موتور این یخچال‌ها نسبت به موتور یخچال‌های معمولی بیشتر است و هنگام روشن شدن و استارت خوردن به نیروی بیشتری نیاز دارند

افت ولتاژ می‌تواند آسیب جدی به موتور یخچال وارد کند؛ زیرا در صورت افت ولتاژ، شدت‌جریان برای حفظ گشتاور موتور افزایش می‌یابد و افزایش شدت جریان موتور هم منجر به افزایش دمای نقاط حساس به جریان بالا می‌شود. این اتفاق می‌تواند باعث آسیب دیدن سیم‌پیچی‌ها در قسمت اتصالات شود و کاهش راندمان و افزایش دمای موتور و در نهایت افزایش مصرف برق موتور را به دنبال دارد.

لازم به ذکر است سیستم‌های پیچیده پایش و کنترل دما در یخچال‌های مدرن و پیشرفته هم به‌شدت  دربرابر نوسان ولتاژ آسیب‌پذیر هستند.

جالب است بدانید که حتی وسایلی مانند تلفن هم در برابر مشکل نوسان ولتاژ آسیب‌پذیر هستند.

بیشتر بخوانید: امکانات شگفت‌انگیز یخچال فریزهای هوشمند  

میزان آسیب‌پذیری وسایل برقی در برابر نوسان ولتاژ چقدر است؟

وسایل برقی آسیب‌پذیری‌های متفاوتی در برابر نوسان ولتاژ دارند؛ طبیعتاً وسایلی که دارای سیم‌پیچی‌های متعدد یا بردهای الکترونیکی پیچیده و ظریفی هستند، بیشتر در معرض خطر آسیب‌های ناشی از نوسان ولتاژ هستند. از میان این وسایل می‌توان به کامپیوتر و تلویزیون اشاره کرد. همچنین برخی از دستگاه‌ها دارای سیستم‌های مدیریت ولتاژ هستند که آن‌ها را در برابر نوسان ولتاژ تا حدودی مصون نگه می‌دارند. این دستگاه‌ها برای کشورهایی میزان ولتاژ برق در آن‌ها به دقت کنترل نمی‌شود، گزینه‌های مناسبی هستند

آیا نوسان ولتاژ در حد معمول و کم نیز می‌تواند آسیب‌زننده باشد؟

اگرچه نوسان ولتاژ در حد متداول و نامحسوس آسیب جدی به وسایل برقی وارد نمی‌کند؛ اما بدون تردید عملکرد آن‌ها را شدیداً تحت تأثیر قرار می‌دهد و در برخی از مواقع می‌تواند باعث افزایش مصرف برق آن‌ها شود؛ مثلاً در صورت نوسان ولتاژ و افت ولتاژ لامپ‌ها سوسو می‌کنند یا صدای موتور یخچال به دلیل آمپر کشیدن موتور افزایش پیدا می‌کند؛ حتی درصورتی‌که در هنگام نوسان ولتاژ شاهد مشکل محسوسی نباشید و عملکرد وسایل برقی دچار اختلال نشود، عمر مفید وسایل برقی کاهش پیدا می‌کند.

راه های جلوگیری از نوسان برق برای لوازم خانگی

اگرچه نوسان ولتاژ می‌تواند آسیب جدی به وسایل برقی وارد کند؛ اما مقابله با این مشکل اصلاً سخت نیست و به‌راحتی می‌توان از آسیب‌های ناشی از آن به‌راحتی جلوگیری کرد. در این بخش با تعدادی از روش‌های پیشگیری از این مشکل آشنا می‌شویم:

از برق درآوردن وسایل برقی

ساده‌ترین راه جلوگیری از نوسان برق و مقابله با آسیب‌های احتمالی ناشی از نوسان ولتاژ، از برق درآوردن وسایل برقی در هنگام نوسان ولتاژ یا قطع و وصل شدن مکرر برق است. توصیه می‌کنیم زمانی که برق قطع می‌شود و در فاصله کوتاه مجدداً وصل می‌شود، بلافاصله وسایل برقی حساسی مثل یخچال تلویزیون و گیرنده‌های دیجیتالی را از برق در آورید و پس از وصل شدن برق ۵ تا ۱۰ دقیقه صبر کنید و سپس وسایل را به برق بزنید.

درکل زمانی که از وسایلی مانند تلویزیون و گیرنده‌های دیجیتالی استفاده نمی‌کنید، آن‌ها را کاملا از برق دربیاورید. زیرا در این حالت عمر مفید این وسایل افزایش پیدا می‌کند. درصورتی‌که دستگاه‌های الکترونیکی همیشه به برق وصل باشند و در حالت استندبای باشند، از عمر مفید آن‌ها کاسته می‌شود.

همچنین توصیه می‌کنیم در هنگام رعدوبرق‌های شدید تمام وسایل برقی و حتی تلفن‌ها را از پریز بکشید؛ زیرا در هنگام رعدوبرق‌های شدید هم احتمال ایجاد نوسان ولتاژ و سوختن وسایل برقی وجود دارد.

استفاده از محافظ برق استاندارد و با کیفیت

محافظ‌های برق برای جلوگیری از نوسان برق در وسایل برقی کاربرد دارند و درصورتی‌که ولتاژ برق نوسان پیدا کرد تا زمانی که ولتاژ دوباره به ثبات برسد، محافظ برق دستگاه را قطع می‌کند. مثلاً زمانی که برق قطع می‌‌شود، پس از وصل شدن آن تا مدت‌زمان مشخصی مثلاً ۵ دقیقه اجازه نمی‌دهند برق دستگاه وصل شود (مخصوصا در مواقعی که برق قطع و فورا وصل شود) این محافظ های برق معمولاً به شکل چندراهی عرضه می‌شوند.

این محافظ‌ها وسایل برقی را هم در برابر افزایش ولتاژ  و هم در برابر کاهش آن مصون نگه می‌دارند و درصورتی‌که ولتاژ از حد مشخص شده‌ای بیشتر یا کمتر شود، جریان برق به‌صورت خودکار قطع می‌شود. دستگاه‌های محافظ برق برای محافظت از یخچال‌ها و تلویزیون‌ها کاملا مناسب هستند.

استفاده از استبلایزر ولتاژ یا تثبیت‌کننده ولتاژ

دستگاه استابلایزر ولتاژ یا تثبیت‌کننده ولتاژ همان‌طور که از نامش پیدا است، وسیله‌ای برای تثبیت کردن میزان ولتاژ و جلوگیری از نوسان آن محسوب می‌شود. با استفاده از تثبیت‌کننده ولتاژ می‌توانید برای جلوگیری از نوسان برق اقدام کنید.

توصیه می‌کنیم در صورت داشتن توانایی مالی به‌جای محافظ برق دستگاه تثبیت‌کننده ولتاژ را برای خرید انتخاب کنید؛ زیرا دستگاه محافظ برق سیستم ساده‌ای دارد و نمی‌تواند از وسایل برقی کاملاً در برابر مشکل نوسان ولتاژ جلوگیری کند؛ همان‌طور که گفتیم محافظ‌ه  زمانی که ولتاژ نوسان پیدا می‌کند، جریان برق را به طور موقت قطع و پس از گذشت مدتی وصل می‌کند؛ اما دستگاه تثبیت‌کننده ولتاژ، میزان ولتاژ را کاملاً ثابت کند و به این صورت مشکل نوسان ولتاژ کاملاً برطرف می‌شود و دیگر هیچ خطری وسایل برقی را تهدید نمی‌کند.

از دیگر مزایای استفاده از دستگاه تثبیت‌کننده ولتاژ می‌توان به کاهش مصرف برق وسایل برفی و درنتیجه کاهش هزینه برق مصرفی تا ۲۵ درصد و همچنین جلوگیری از ایجاد مشکل اتصالی اشاره کرد؛ اتصالی می‌تواند باعث برف‌گرفتگی‌های شدید و آتش‌سوزی‌های گسترده شود. چنانچه به هر دلیلی در خروجی دستگاه تثبیت‌کننده یا مدارهای داخلی دستگاه اتصالی رخ دهد، جریان برق به‌صورت خودکار قطع می‌شود از بروز حوادث بسیار ناگوار احتمالی جلوگیری می‌شود.

بیشتر بخوانید: ساده ترین روش‌های از بین بردن بوی بد یخچال  

 جعبه فیوز برای جلوگیری از نوسان برق

استفاده از جعبه فیوز در منزل می‌تواند یک راه برای جلوگیری از نوسان ولتاژ و سوختن وسایل برقی باشد. استفاده از جعبه‌ فیوز برای محافظت از تعداد زیادی از وسایل برقی بدون استفاده از دستگاه‌های محافظ برق راه‌حل بسیار مفیدی است.

استفاده از سیم‌کشی مناسب

درصورتی‌که منزل یا محل شما سیم‌کشی مناسبی نداشته باشد و سیم‌کشی ساختمان اتصالی داشته باشد، حتی در صورتی که جریان ورودی برق به منزل مشکلی نداشته باشد، می‌تواند باعث نوسان ولتاژ و آسیب دیدن وسایل برقی شود؛ بنابراین اگر سیم‌کشی منزل یا هر محل دیگری مشکل دارد سریعاً برای سیم‌کشی مجدد اقدام نمایید تا علاوه بر جلوگیری از آسیب دیدن وسایل برقی از بروز حوادث ناگواری مثل آتش‌سوزی نیز جلوگیری کنید.

استفاده از وسایلی با مقاومت بالا در برابر نوسان ولتاژ

همان‌طور که گفتیم برخی از وسایل مدرن و پیشرفته دارای سیستم‌های ایمنی مقاوم در برابر مشکل نوسان برق هستند؛ به‌عنوان‌مثال برخی از تلویزیون‌های برندهای مطرح سامسونگ، سونی و شارپ در برابر نوسان برق و صاعقه مقاوم هستند و دچار مشکل نمی‌شوند.

استفاده از UPS

این دستگاه هم می‌تواند به‌خوبی از دستگاه‌های برقی در برابر نوسان ولتاژ ناشی از قطع برق کمک کند؛ دستگاه UPS دارای یک یا چند باتری است (امکان اضافه کردن باتری به برخی از این دستگاه‌ها وجود دارد) و می‌تواند در صورت قطع برق، برق وسایل برقی کم مصرفی مثل لپ‌تاپ را تا چند ساعت تأمین و از نوسان ولتاژ در آن‌ها جلوگیری کند. شما می‌توانید این دستگاه را به سیم‌کشی یا جعبه فیوز متصل کنید تا همیشه شارژ داشته باشد و بتوانید در مواقع اضطراری از نیروی آن استفاده کنید.