شاید در گذشته‌ای نه چندان دور، جوانان دم بخت رویای تامین مسکن را در سر داشتند و آن را دغدغه‌ای بزرگ برای خود عنوان می‌کردند؛ اما طی سال‌های اخیر اوضاع اقتصادی ایران در مسیری قرار گرفته که تامین جهیزیه به شکل سدی با ارتفاعی بلند در مقابلشان ظاهر شده و اکنون آن را مانع و دغدغه‌ای به مراتب بزرگتر برای شروع زندگی مشترک خود می‌دانند.
در این میان، افزایش قیمت لوازم خانگی سبب شده تا عده‌ای از سر ناچاری به خرید کالای دست دوم به جای کالای نو تنها برای پر کردن خانه‌شان رضایت دهند و عده‌ای دیگر با در نظر گرفتن باقی هزینه‌ها به کل قید ازدواج را بزنند. اما، نقش برندهای لوازم خانگی در راستای تسهیل ازدواج چیست و آیا آنها طرح‌هایی را در این زمینه پیش روی مشتریان خود قرار داده‌اند؟
تصلا- «روند نزولی ازدواج در سال ۹۹»، «رشد منفی آمار ازدواج در تهران»، «رشد ۳۹ درصدی طلاق با مدت ازدواج کمتر از یک سال»، تنها بخشی از تیتر اخباری است که اخیرا رسانه‌های مختلف درباره آمار ازدواج و طلاق منتشر کرده‌اند و گویای این مطلب است که روند نزولی ازدواج که چندی است آغاز شده، اکنون به اوج خود رسیده و آن گونه که کارشناسان می‌گویند کاهش ۴۰ درصدی را تجربه می‌کند.
هرچند، آمارهای موجود از افزایش چهار درصدی ازدواج در کشور طی سال ۹۹ خبر می‌دهند، اما با این حال مدیرکل برنامه‌ریزی و توسعه جوانان وزارت ورزش و جوانان، طی سخنانی اعلام کرده «به‌رغم افزایش ازدواج در کشور اما استان‌هایی نیز هستند که طی سال ۹۹ با کاهش ازدواج و یا رشد منفی ازدواج مواجه بودند که از جمله این استان‌ها تهران با کاهش نیم درصدی و کردستان با کاهش ۱.۳ درصدی بوده که نیازمند آسیب‌شناسی جدی توسط دانشگاهیان است.»
ادامه رشد منفی ازدواج با یک نگرانی بسیار بزرگ نیز همراه است و آن هم ورود کشور به دسته پیرترین کشورهای دنیاست. در همین زمینه هم، مدیرکل سلامت جمعیت خانواده و مدارس وزارت بهداشت می‌گوید: «تا شش سال پیش ایران یکی از جوان‌ترین کشورهای دنیا بود، اما با روند فعلی حدود سال ۱۴۲۰ یکی از کشورهای پیر دنیا خواهیم بود.» ترسیم این شرایط سبب شده تا سازوکارهایی برای خروج از بن بست از سوی دولت، مجلس یا دیگر سازمان‌های دخیل در این امر مطرح شود اما جوان ایرانی که «هشتش گروی نهش است»، با نگاهی به وضعیت کلی اقتصاد و غول تورم که قدرت گرفته و فعلا خیال آرام گرفتن ندارد، چندان به نتیجه‌بخش بودن سیاست‌ها دل نبسته‌اند.
هراس جوانان از غول تورم
در حالی پرونده وام ازدواج ۱۴۰۰ در روزهای پایانی سال گذشته بسته شد که نمایندگان مجلس در مصوبه‌ای وام ۷۰ میلیونی ازدواج و وام ۱۰۰ میلیونی برای زوج های کمتر از ۲۵ سال را تعیین کردند که با توجه به سیر صعودی قیمت‌ها و افزایش نرخ تورم، چندان خبر خوشایندی برای جوانان کشور نبود؛ آن هم با توجه به سنگ‌اندازی‌هایی که در مسیر گرفتن این وام دیده می‌شود؛ عده‌ای به مشکل تامین ضامن اشاره می‌کنند که باعث شده بساط فروش وام به دلالان داغ شود و عده‌ای دیگر از تعیین محدوده سنی گلایه دارند.
افزایش نرخ تورم که در بالا به آن اشاره شد، طی سالیان گذشته به یک معضل بزرگ در مسیر ازدواج جوانان و تمایل آنها به فرزندآوری و در نتیجه رشد نرخ جمعیت تبدیل شده است.
بیاییم نگاهی آماری به این شاخص بیاندازیم. اطلاعات منتشر شده از نرخ تورم در تیرماه سال جاری به ما می‌گوید که شتاب رشد قیمت‌ها بیشتر شده است و بررسی کارشناسان نشان می‌دهد که باز هم رکورد تورم سالانه شکسته است.
مرکز آمار ایران به‌عنوان مرجع اصلی اعلام نرخ تورم و رشد اقتصادی، جزئیات تورم تیرماه را به تازگی اعلام کرده است که بر اساس آن، نرخ تورم سالانه تیر ماه ١٤٠٠ برای خانوارهای کشور به ٤٤.٢ درصد رسیده که نسبت به همین اطلاع در ماه قبل، ١.٢ واحد درصد افزایش نشان می‌دهد. نرخ تورم سالانه برای خانوارهای شهری و روستایی به ترتیب ٤٣.٧ درصد و ٤٧.٣ درصد است که برای خانوارهای شهری ١.٢ واحد درصد افزایش و برای خانوارهای روستایی ١.٧ واحد درصد افزایش داشته است.
افزون بر این آمار، شکوفه قصوری، معاون دفتر جمعیت، نیروی کار و سرشماری مرکز آمار هم در یک برنامه تلویزیونی خبر داده که «متوسط هزینه یک خانوار شهری در سال گذشته برابر ۶۲ میلیون و ۱۰۰ هزار تومان بوده که این رقم در ماه چیزی معادل پنج میلیون و ۱۷۵ هزار تومان می‌شود. این رقم نشانگر رشد ۳۱ درصدی هزینه‌ها نسبت به سال ۹۸ است.» وی اضافه کرده است که «همچنین، متوسط هزینه یک خانوار روستایی در سال ۹۹ برابر ۳۴ میلیون تومان است که این رقم در ماه معادل ۲ میلیون و ۸۰۰ هزار تومان می‌شود و بیان گر رشد ۳۰ درصدی هزینه‌ها نسبت به سال ۹۸ است.»
پیش از این، کارشناسان مختلف تعیین نرخ ۲۲ درصدی به‌عنوان هدف‌گذاری تورمی را از سوی بانک مرکزی خوشبینانه ارزیابی کرده و نسبت به بروز تورم افسارگسیخته در سال ۱۴۰۰ هشدار داده بودند. به تازگی مسعود خوانساری- رئیس اتاق بازرگانی تهران- هم در صفحه شخصی خود، نسبت به روند صعودی نرخ تورم واکنش نشان داده و نوشته است: «طبق آمار بانک مرکزی میزان نقدینگی از ۳۷۰۰ هزار میلیارد عبور کرده و نسبت به دو سال پیش ۲ برابر شده است. اگرچه طی ماه‌های گذشته نسبت به عواقب افزایش نقدینگی بر اقتصاد و تورم هشدار داده شده «اما دریغ».
با این روند در ماه‌های آینده دولت با تورمی رو‌به‌رو خواهد شد که هیچگاه در کشور تجربه نشده است.» اعلام این هشدار از سوی یک فعال نام آشنای بخش خصوصی کافی بود که موجی جدیدی از نگرانی‌ها و انتقادات به‌ویژه در فضای مجازی ایجاد شود؛ واکنش‌هایی که بعضا با طنز تلخی همراه هستند و از افزایش هراس جوانان برای شروع زندگی مشترک خبر می‌دهند.
ناتوانی در خرید جهیزیه به دنبال گرانی لوازم خانگی
سایه سنگین تورم افسارگسیخته و رکود عمیق بر بازارهای مختلف ایران دیده می‌شود و در این بین بازار لوازم خانگی به‌عنوان بازاری که تامین‌کننده اصلی مایحتاج ضروری جهیزیه زوج‌های جوان محسوب می‌شود، از این شرایط مستثنی نبوده است و مشتریان از سر ناچاری و در دقیقه ۹۰ به این بازار مراجعه می‌کنند.
بازار لوازم خانگی همچون دیگر بازارها در یک رکودتورمی گرفتار آمده است، و در حالی که به دلیل کسادی کسب و کار تعدادی از واحدهای صنفی مجبور به تعطیلی شده‌اند، قیمت کالاها به‌ویژه به دلیل انحصار ایجاد شده در بازار روند صعودی را طی می‌کند و به نظر نمی‌رسد میلی به سقوط داشته باشد. مشاهدات میدانی نیز نشان می‌دهد که طی یکسال گذشته برخی برند ایرانی فهرست قیمت‌های خودش را در برخی موارد بیش از ۷۰ درصد و حدود ۵ تا ۶ بار تغییر داده و می‌توان گفت به طور میانگین هر بار ۲۵ درصد افزایش قیمت رخ داده است؛ طوری که به گفته برخی فروشندگان قیمت یک مدل ماشین لباسشویی از حدود ۱٫۵ میلیون تومان به بیش از ۱۹ میلیون تومان رسیده است.
منابع رسمی هم، از این افزایش قیمت خبر داده‌اند؛ بالا رفتن قیمت‌ها در این بازار به گونه‌ای بوده که پیش از این در خبرها آمده بوده لوازم خانگی در ایران ۳۰ درصد گران‌تر از کشورهای همسایه است؛ امری که منجر به داغ شدن بازار خرید و فروش لوازم خانگی دست دوم عراقی‌ها در مرزها یا فروشگاه‌های آنلاین شد.
افزایش قیمت که منجر به روی آوردن مشتریان ایرانی به خرید کالاهای دست دوم ایرانی یا ساخت کشورهای همسایه شده است، بیشتر از همه در ارتباط با زوج‌های جوان دیده می‌شود. فشارهای معیشتی که بسیاری از دختران را برای تامین جهیزیه ناتوان ساخته است، حتی سبب تغییر سنت تامین جهیزیه کامل توسط خانواده دختر شده و گاها دیده می‌شود که یک زوج به کمک یکدیگر، به خرید کالا اقدام می‌کنند تا از پس هزینه‌ها برآیند.
گرانی‌ها، سبب شده تا خرید جهیزیه در یک مدت زمان طولانی اتفاق بیفتد و با توجه به اینکه ثباتی در این زمینه دیده نمی‌شود خیلی‌ها در ابتدای امر دو یا سه کالا را خریداری می‌کنند و متاسفانه پس از آن، از خرید باقی مایحتاج خود بازمی‌مانند. مورد دیگری که جالب توجه است، این است که خیلی از خانواده‌های ایرانی که با توجه به شرایط تا پیش از این، از خرید برندهای خارجی با وجود کیفیت خوب صرف نظر و به برندهای ایرانی اکتفا کرده بودند، حالا با توجه به اینکه قیمت برندهای ایرانی در برخی موارد گران‌تر از نمونه خارجی است، ترجیح می‌دهند کالاهای خارجی که عموما به صورت قاچاق وارد می‌شوند و در نتیجه از ضمانت لازم برخوردار نیستند، خریداری کنند.
برآوردی از حداقل هزینه جهیزیه
هرچند اعمال محدودیت‌های کرونایی و فشارهای اقتصادی، شروع زندگی مشترک بسیاری از زوج‌های جوان را به تعویق انداخته، اما در این میان هستند جوانانی که بدون برگزاری جشن، به خرید جهیزیه اقدام کرده و در نهایت به زیر یک سقف می‌روند. برخی برآوردهایی که سال گذشته از حداقل هزینه جهت تامین جهیزیه منتشر شده است، نشان می‌دهد که در تابستان سال ۹۹، این امکان وجود داشت که با حداقل ۲۰ میلیون تومان لوازم خانگی بسیار ضروری و اولیه و با ۹۶ میلیون تومان جهیزیه متوسط را خریداری کرد، هرچند در ادامه سال این قیمت‌ها چندین برابر شدند.
گزارشی دیگر که در فروردین ماه سال جاری منتشر شده، حکایت از این دارد که برای تامین یک جهیزیه بدون در نظر گرفتن وسایل چوبی و برقی جانبی آشپزخانه، باید حدود۱۰۰ میلیون تومان هزینه کرد. بررسی دیگر هم به ما می‌گوید به طور میانگین برای خرید وسایل ضروری جهیزیه در سال جاری، باید حداقل یک بودجه ۱۴۰ تا ۱۸۰ میلیون تومانی را کنار گذاشت.
افزون بر موارد بالا، برای آگاهی از قیمت لوازم ضروری جهیزیه نگاهی به سایت ترب انداختیم که ارزان‌ترین قیمت یک کالا برای خرید اینترنتی را در دسترس خریداران قرار می‌دهد.
در این موتور جست‌وجوی هوشمند محصولات، یک یخچال مدل فریزر بالا حدود ۶ میلیون و ۸۸۰ هزار تومان قیمت دارد. همچنین، قیمت یخچال مدل فریزر پایین نیز به صورت تقریبی از ۸ میلیون و ۴۰۰ هزار تومان شروع می‌شود.
تلویزیون سایز ۳۲ اینچ را هم در این سایت می‌توان به قیمت ۲ میلیون و ۲۵۰ هزار تومان پیدا کرد.
ارزان‌ترین ماشین لباسشویی ظرفیت ۷ کیلوگرم هم از قیمت ۶ میلیون و ۴۹۹ هزار تومان موجود است. برای خرید اجاق گاز مبله حداقل باید ۴ میلیون تومان، اجاق گاز سه شعله ۳۵۰ هزار تومان، اتوبخار ۴۰۰ هزار تومان، جاروبرقی یک میلیون و ۱۰۰ هزار تومان، مبل هفت نفره ۵ میلیون تومان، سماور گازی گنجایش ۶ لیتر ۵۳۰ هزار تومان، فرش ماشینی (۲تخته) ۳ میلیون تومان، سرویس خواب دو نفره ۲ میلیون و ۱۰۰ هزار تومان هزینه کرد. کالاهای نام برده شده تنها بخشی از جهیزیه عروس را شامل می‌شوند و پایین‌ترین قیمت هر کالایی در این سایت مثال زده شده است، اما با یک حساب سرانگشتی می‌توان متوجه شد که خیلی از اقشار پایین جامعه ناتوان از خرید همین تعداد از اقلام با قیمت‌های ذکر شده هستند.
نقش برندها در تسهیل ازدواج
قیمت‌های سر به فلک کشیده انواع کالاها و اجناس در بازار، خود به تنهایی و جدای از مسائل اجتماعی و فرهنگی، مانع بزرگی بر سر راه ازدواج جوانان تلقی می‌شود و در این بین دولت‌ها طرح‌هایی را به منظور تسهیل وضعیت ارائه می‌کنند؛ هرچند ناگفته نماند معمولا طرح‌های دولتی تنها در حد حرف باقی می‌مانند و به ندرت دیده می‌شود که طرحی به سرانجام و هدف نهایی خود برسد. یکی از طرح‌های دولت که ستاد تنظیم بازار در میانه سال قبل از آن پرده برداشت؛ ۳۵ هزار بسته شامل ۵ قلم کالای اساسی از جمله تلویزیون، اجاق گاز، ماشین لباسشویی، جاروبرقی و یخچال با قیمت حدود ۹ میلیون تومان بود که آنطور که اعلام شد با همکاری چند تولیدکننده بزرگ لوازم خانگی در اختیار مزدوجین جوان تحت حمایت سازمان‌هایی مثل بهزیستی، کمیته امداد، بازنشستگی کشوری و … قرار می‌گرفت.
در پاسخ به پرسشی که در ابتدای گزارش مطرح شد؛ مبنی بر اینکه نقش برندهای لوازم خانگی در تسهیل ازدواج چیست، هم باید گفت با نگاهی به برخی سایت‌های لوازم خانگی درمی‌یابیم که این برندها معمولا در قالب طرح خرید اقساطی، جشنواره‌های فروش یا شرکت در کمپین‌ها درصدد هستند تا به جوانان دم بخت جهت آغاز زندگی مشترک کمک برسانند. هرچند در این بین، برخی شرکت‌ها که با استفاده از خروج برندهای معتبر خارجی بازار را به «انحصار» خود درآورده و «انتخاب» مشتریان را محدود کرده‌اند، در قالب طرح‌هایی چون جشنواره‌های فروش تخفیفاتی را در نظر می‌گیرند که درواقع همان بهای اصلی کالا قبل از افزایش چندباره قیمت است، که به همین دلیل عده‌ای از این دسته تخفیف‌ها به‌عنوان تخفیف‌های صوری نام می‌برند.
اما همانطور که اشاره شد، تعداد دیگری از برندهای لوازم خانگی ایرانی طرح‌هایی از جمله طرح خرید اقساطی را برای زوجین در نظر گرفته‌اند که تا حدودی نیازهای آنها را پوشش می‌دهد. برای مثال، می‌توان از طرح پیوند رفاه شرکت پاکشوما نام برد که سقف وام تا ۵۰۰ میلیون ریال برای هر زوج با کارمزد یک درصد سالانه را در نظر گرفته است. همچنین، زمان بازپرداخت تا هفت سال، بدون نیاز به پیش پرداخت، قابلیت اخذ ۲۰۰ میلیون ریال وام کالا با نرخ ۱۵ درصد و بازپرداخت سه سال برای هر زوج که شامل ازدواج اولی‌ها می‌شود، از جمله ویژگی‌های این طرح عنوان شده است.
همچنین می‌توان به جشنواره بهاری ۱۴۰۰ جی پلاس اشاره کرد که تخفیف ویژه‌ای برای جهیزیه در نظر گرفته شده است. در لیست محصولات این جشنواره، محصولاتی مانند تلویزیون، ماشین لباسشویی، یخچال فریزر به چشم می‌خورد، و تخفیف‌ها از یک تا چهار میلیون تومان اعمال می شود. پیش از این نیز، برخی برندهای دیگر به برگزاری جشنواره‌های مشابه اقدام کرده بودند.
روش‌هایی برای حمایت از زوج‌های جوان
عباس ابهری، قائم مقام مدیرعامل شرکت صنایع الکتریکی ناسیونال ایران، هم در خصوص مشارکت این شرکت در بحث ازدواج و تهیه جهیزیه برای زوج‌های جوان، به «تصلا» گفت: شرکت از سه طریق این کار را انجام می‌دهد؛ اولا، ما یک تخفیف ویژه کالایی در فروشگاه مرکزی فروش خود در پاساژ جهیزیه ایران واقع در میدان شوش ارائه کرده‌ایم که این جشنواره کماکان ادامه دارد، و با توجه به اینکه پاساژ نوپاست و تازه شروع به کار کرده است، بخش عمده فروش محصولات از طریق کمپین جهیزیه زوج‌های جوان در حال عرضه است.
وی ادامه داد: روش دومی که توسط شرکت برای کمک به تامین جهیزیه زوج‌های جوان به کار گرفته می‌شود، عرضه کالا در فروشگاه‌های زنجیره‌ای است. ما در مجموعه کمپین‌هایی که جهت فروش جهیزیه راه می‌افتند، مشارکت می‌کنیم و تخفیف‌های ویژه به فروشگاه‌های زنجیره‌ای اختصاص می‌دهیم.
ابهری درباره روش سوم، به «تصلا» توضیح داد: عرضه کالا در فروشگاه‌های خاص، روش سومی هست که دنبال می‌کنیم. این فروشگاه‌ها هم جشنواره جهیزیه برگزار می‌کنند، و شرکت به صورت غیر مستقیم در اثر تخفیف‌هایی که ارائه می‌کند، باعث می‌شود کالاهای تولیدی در سبد جهیزیه زوج‌های جوان قرار بگیرد.
قائم مقام مدیرعامل شرکت صنایع الکتریکی ناسیونال ایران در پایان گفت: بعضا، بعضی از سازمان‌ها و خیریه‌ها به ما مراجعه می‌کنند که به صورت موردی است و شرکت تا جایی که امکان دارد، کمک حال متقاضیان بوده است.
به نظر می‌رسد با توجه به شرایط فعلی اقتصاد ایران و فشارهای تورمی تحمیل‌شده به خانوار، دولت می‌تواند از طریق همکاری با برندهای بزرگ لوازم خانگی که ارزهای دولتی هم دریافت می‌کنند، به تدوین بسته‌های حمایتی اقدام کند که گروه‌های بیشتری را شامل شوند و تسهیلات ویژه‌ای را در اختیار متقاضیان قرار دهند. همچنین برندهای ایرانی می‌توانند با همکاری موسسات خیریه در این امر خیر مشارکت کنند تا بخشی از هزینه‌های سرسام‌آور شروع زندگی از دوش زوج‌های جوان برداشته شوند.
