فروش کالا با قیمت‌های متفاوت در بازارها و سایت‌های خرید آنلاین معضل جدید این روزهای بازار لوازم خانگی است. کالاهای کاملا مشابه با برند و گارانتی یکسان در بازارهای مختلف به قیمت‌های متفاوتی به فروش می‌رسد. این در حالی است که با تاسیس سامانه ۱۲۴ قرار بر این بود تولیدکنندگان قیمت فروش کالاها را درج کنند تا از آشفتگی قیمت‌ها جلوگیری شود. اما به نظر می‌رسد این سامانه نتوانست به رسالت خود عمل کند.
تصلا-از گرانی چندباره و لحظه‌ای محصولات لوازم خانگی که بگذریم در حال حاضر معضل جدید این بازار عرضه یک کالای مشابه با چند قیمت در بازار است. طوری که یک کالا با مدل یکسان به قیمت‌های مختلفی برای مثال در بازار امین حضور، بازار شوش و شریعتی یا سایت‌های اینترنتی به فروش می‌رسد. حالا تفاوت قیمت لوازم خانگی یکسان هم معضلی دیگر در برابر مشتریان است.
در این گزارش سایت اخبار لوازم خانگی تصلا سعی شده تا به پاسخی روشن و قانع‌کننده برای این پرسش اساسی که علت اصلی پراکندگی قیمت یک محصول لوازم خانگی در سطح بازار چییست؟ دست پیدا کنیم.
هدفی که رنگ باخته است
هرچند برخی شرکت‌های لوازم خانگی جدول نرخ‌های مصوب خودشان را مطابق با قیمت‌های ثبت شده در جداول سازمان حمایت اعلام می‌کنند اما در بازار خبری از این نرخ‌های مصوب نیست.
موضوعی که ماهیت سامانه ۱۲۴ (سامانه اطلاع‌رسانی قیمت کالا و خدمات) که با همکاری سازمان حمایت از مصرف‌کنندگان و تولیدکنندگان و مرکز توسعه تجارت الکترونیکی راه‌اندازی و هدف آن افزایش شفافیت در خصوص قیمت کالاها و خدماتی که شهروندان به صورت روزانه با آنها سروکار دارند، اعلام شده است، به زیر سوال می‌برد!
فلسفه وجودی این سامانه که پیش از این به دلیل به روز نبودن قیمت‌ها و کم‌توجهی به شکایات مصرف کنندگان مورد انتقاد قرار گرفته بود، حالا به دلیل اینکه اکثر برندها توجهی به ثبت نرخ در این سامانه نمی‌کنند، بیش از این پیش رنگ باخته است.
حسین شهرستانی، عضو هیات مدیره و خزانه‌دار اتحادیه لوازم خانگی نیز به سیاسی‌کاری این سامانه در بحران قیمتی لوازم خانگی اشاره کرده و در پاسخ به این پرسش که چرا سامانه ۱۲۴ از ماهیت اصلی خود دور مانده است، به «تصلا» گفته بود: «در بحران قیمتی که سال قبل، شاهد آن بودیم، سامانه ۱۲۴ بیشتر از آنکه نقش نظارتی اعمال کند و بر کار قیمت‌گذاری نظارت داشته باشد، به کار سیاسی پرداخت.»
انتقاد به پراکندگی قیمت و چند مثال
هرچند مردادماه سال گذشته، عباس تابش- رئیس سازمان حمایت- طی سخنانی در جلسه ستاد تنظیم بازار، اعلام کرد که «برند و قیمت تمام اقلام لوازم خانگی باید در سامانه ۱۲۴ ثبت شود و در صورتی که شرکت یا برندی به غیر از این سامانه ۱۲۴ اقدام به قیمت‌گذاری کند، سازمان تعزیرات حکومتی و حمایت از مصرف‌کنندگان با این واحدها برخورد خواهند کرد.»
اما جدای از ماندگاری تفاوت قیمت لوازم خانگی از تولید تا مصرف که برخی رسانه‌ها از آن دم می‌زنند و مشتریان از برخورد نکردن مسئولان و سازمان‌های مربوطه با این موضوع گلایه دارند، پراکندگی قیمت یک کالای واحد در سطح بازار نیز، انتقاداتی را به همراه داشته است.
برای درک بهتر پراکندگی قیمت یک مدل یکسان از کالای لوازم خانگی در چند محل، تعدادی مثال در زیر آمده است:
به‌عنوان مثال، در حالی که تلویزیون ال ای دی هوشمند سامسونگ مدل ۵۵NU8900 سایز ۵۵ اینچ به قیمت حدود ۳۵ میلیون تومان در بازار امین حضور فروخته می‌شود، می‌توان همین کالا را در میدان شوش به بهای ۳۳ میلیون و ۴۰۰ تومان پیدا کرد. با گشتی در سایت‌های اینترنتی که ارزان‌ترین قیمت کالاها را در دسترس قرار می‌دهند، قیمت این مدل از تلویزیون از ۱۴ میلیون تومان موجود است.
ماشین ظرفشویی سفید ال جی مدل XD64Sدر بازار امین حضور به قیمت ۲۴ میلیون و ۵۰۰ تومان عرضه می‌شود، اما همین کالا با اختلاف حدود یک تا دو میلیون تومان در بازار شوش قیمت خورده است. ارزان‌ترین قیمت آن در سایت‌های اینترنتی نیز حدود ۲۰ میلیون تومان است.
یخچال و فریزر دو قلوی امرسان مدل دیاموند، در میدان شوش به قیمت ۱۹ میلیون و ۵۰۰ تومان فروخته می‌شود، با اینحال در میدان امین حضور با اندکی تفاوت، به بهای ۱۹ میلیون و ۱۸۰ تومان موجود است. در سایت‌های اینترنتی مثل ترب هم، قیمت این کالا از ۱۷ میلیون تومان شروع می‌شود.
دوقلو بکو سفید و استیل ۸ کشو که در بازار امین حضور به قیمت ۳۶ میلیون تومان عرضه می‌شود، در سایت ترب ۳۵ میلیون تومان و در سایت ایمالز ۳۴ میلیون و ۹۸۰ تومان قیمت خورده است.
سولاردام ال جی هم که یک مغازه واقع در بازار امین حضور به بهای ۱۲ میلیون و ۵۰۰ تومان به دست مشتری می‌دهد، در سایت ترب از ۱۱ میلیون و ۷۵۰ تا ۱۴ میلیون و ۸۵۰ و در سایت ایمالز به قیمت ۱۱ میلیون و ۳۱۲ دیده می‌شود.
هرچند می‌توان با یک کلیک ساده به ارزان‌ترین قیمت‌ها در سایت‌های اینترنتی دسترسی پیدا کرد، اما انتقاداتی هم از سوی مصرف‌کنندگان دیده می‌شود. برای مثال، یک مشتری با انتقاد از عملکرد فروشگاه‌های اینترنتی، در بخش نظرات یک سایت خرید نوشته است: «برخی فروشگاه‌های اینترنتی اول می‌گویند جنس موجوده، شماره می‌گیرند بعد می‌گویند قیمت تغییر کرده و هزینه حمل بالا رفته است.» افزون بر این، برخی از این سایت‌های خرید به این نکته اشاره کرده‌اند که به دلیل نوسانات ارز ممکن است قیمت‌ها تغییر کرده باشد؛ موضوعی که تصمیم‌گیری برای خرید را مشکل می‌سازد.
اختلاف قیمت ناشی از قابلیت‌های متفاوت است
در همین ارتباط نظر دبیر انجمن تولیدکنندگان صوتی و تصویری کشور را جویا شدیم که به «تصلا» گفت: در دنیای الکترونیک که شامل کالایی مثل موبایل هم می‌شود، به حدی قابلیت‌های فوق‌العاده متفاوتی دیده می‌شود که قیمت کالا را تغییر می‌دهد.
محمدرضا شهیدی ادامه داد: برای مثال، همین الان یک گوشی سامسونگ هوشمند در بازار از قیمت ۵ تا ۴۰ میلیون تومان موجود است، یا یک اختلاف قیمت حدود ۱۰ میلیون تومانی بین گوشی آیفون ۱۱ و ۱۲ اپل وجود دارد؛ در صورتی که از نظر کارکردی یکسان هستند، یعنی با هر دوی آنها می‌توان با مخاطبان خود تماس برقرار یا از شبکه‌های اجتماعی استفاده کرد.
وی افزود: درباره کالای تلویزیون هم همین موضوع صدق می‌کند؛ هر کدام از قابلیت‌های موجود در تلویزیون، قیمت آن را متفاوت می‌کند، یعنی یک تلویزیون ۵۵ اینچ هم به قیمت مثلا ۱۵ میلیون تومان در بازار وجود دارد و هم می‌توان قیمت ۳۰ میلیون تومان را دید.
با اینحال، این تلویزون‌ها دارای قابلیت‌های متعددی مثل حافظه داخلی، رزولوشن، کیفیت تصویر و … متفاوت هستند که طبق محاسبات من، چیزی حدود بیش از ۱۰۰ آیتم را شامل می‌شود که هر کدام از این ویژگی‌ها باعث تفاوت در کالا و در نتیجه اختلاف قیمت می‌شود.
دبیر انجمن تولیدکنندگان صوتی و تصویری کشور گفت: هر قابلیتی که برای تلویزیون ایجاد می‌شود؛ باعث تفاوت قیمت آن از مابقی تلویزیون‌های تولیدشده در یک کاخانه خواهد شد.
به گفته شهیدی، البته این تفاوت در کالاهایی مثل یخچال کمتر است و کالاهایی که در حوزه الکترونیک تولید می‌شوند دارای تفاوت‌های بی‌شماری هستند. همین الان چیزی حدود بالای ۴۰ مدل تلویزیون ۵۵ اینچ با قابلیت‌های کاملا متفاوت داریم.
یا نمی‌توان گفت دو موبایل مشابه هم هستند؛ مدل‌های متفاوتی دارند و در نتیجه قیمت آنها نیز متفاوت است.
دبیر انجمن تولیدکنندگان صوتی و تصویری کشور همچنین در پایان تاکید کرد: تفاوت قیمت ممکن است در یک مدل یکسان حدود ۱۰۰ تا ۲۰۰ هزار تومان باشد و یک مغازه‌ای به مبلغ بیشتر و دیگری کمتر بفروشد که آن هم به انصاف مغازه‌دار برمی‌گردد.
ارز؛ عامل اصلی تغییر بهای کالا
یک فروشنده باسابقه بازار نیز در ارتباط با تغییر و اختلاف قیمت‌ها، به «تصلا» گفت: «قیمت ارز عامل تعیین‌کننده و بسیار تاثیرگذار بر قیمت اجناس است و نوسانات ارزی باعث می‌شود قیمت یک کالا چند نوبت در روز تغییر کند.» وی ادامه داد: «به نظر می‌رسد قیمت ارز، محل و قیمت خرید جنس، هزینه باربری و مکانیزم عرضه و تقاضا از مهم‌ترین عوامل دخیل در تعیین قیمت یک کالا هستند.»
همچنین اطلاعات منتشر شده نشان می‌دهد که به گفته برخی فروشندگان، چون سود قانونی فروش ۷ درصد است، ولی بعضی از فروشندگان برای پرداخت بدهی یا تعداتشان به شرکت‌ها، سودشان را دو یا سه درصد تعیین می‌کنند که همین موضوع باعث تفاوت قیمت می‌شود.
در همین زمینه، برخی فعالان صنفی، سرمایه در گردش مغازه‌دار را عاملی مهم در تعیین قیمت می‌دانند. به این صورت که هر فروشنده‌ای که سرمایه در گردش بالایی دارد، اجناس بیشتری با قیمت مناسب‌تری خریداری می‌کند و برخی اقلام را با قیمت پایین‌تری به فروش می‌رساند. اما اگر فروشنده‌ای سرمایه در گردش کافی نداشته باشد، اجناس خود را به صورت روزمره یا با چک خریداری می‌کند که همین دلیلی می‌شود تا قیمت‌هایش را تا حدودی بالا ببرد.
دسترسی به رانت؛ دلیل اختلاف قیمت
علی‌اصغر سمیعی زفرقندی، کارشناس مسائل اقتصادی، نیز با بیان این مطلب که اگر یک جنس کاملا مشابه به چند نرخ مختلف عرضه شود، می‌تواند دلایل مختلفی داشته باشد، به «تصلا» گفت: یکی از دلایل اصلی که می‌توان برای این موضوع نام برد، وجود رانت است. یعنی، ممکن است یکی از فروشندگان به نوعی رانت (اطلاع یا ارتباط) دسترسی داشته باشد.
وی در رابطه با تفاوت قیمت لوازم خانگی ادامه داد: همچنین در بازار شاهد رفتارهای متفاوت از سوی فروشندگان هستیم؛ برخی از کسبه قانع‌تر هستند یا برعکس برخی طمعکارند و در نتیجه می‌توان نرخ‌های مختلف را از آنها شنید.
سمیعی همچنین گفت: برخی از فروشندگان که در بازار فعالیت می‌کنند یا تعدادی از سایت‌های اینترنتی محصولات فیک یا قلابی و همچنین غیراستاندارد عرضه می‌کنند که درنتیجه ممکن است قیمت پایین‌تری برای فروش در نظر بگیرند.
دلایل تکراری؛ ماندگاری مشکلات
به نظر می‌رسد یکی از دلایلی که همواره در بی سروسامانی بازارهای ایران چه در بحث افزایش قیمت گرفته تا پراکندگی بهای یک کالا و دیگر مسائل، دیده می‌شود و نقش دارد، نبود نظارت دائمی است که دود آن هم به چشم فروشنده و تولیدکننده و هم به چشم مصرف‌کننده می‌رود و در این بین تنها یک عده سودجو امتیازات زیادی شامل حالشان می‌شود.
نکته‌ای که در خصوص اعمال نظارت بر روی تفاوت قیمت لوازم خانگی باید به آن دقت شود این است که نظارت باید همه‌جانبه باشد. در همین ارتباط هم، پیش از این اکبر پازوکی، رئیس اتحادیه فروشندگان لوازم خانگی تهران، طی گفت و گویی اشاره کرده بود که «وقتی قرار است نظارتی صورت گیرد، تنها به سراغ کاسب جماعت می‌روند.» بنابراین، همه‌جانبه بودن و دربرگیری بازیگران اصلی بازار در اجرای نظارت نباید فراموش شود. بدون شک، بی‌اعتنایی به اصل نظارت از سوی متولیان امر، باعث اقدامات دلبخواهی و سلیقه‌ای در بازار می‌شود که نتیجه آن از بین رفتن تدریجی اعتماد مصرف‌کنندگان است.
