تصلا-در حال حاضر تنها فروشگاه های اینترنتی و پلتفرم‌های قانونی و مجوزدار تحت رصد برای درج شناسه کالا هستند در حالی که همان کالاها در پلتفرم‌های و سایت‌ها و کانال‌های بدون مجوز و فروشگاه‌ها در حال خرید و فروش است. طرح شناسه کالا برای کسب و کارهای دارای مجوز چه ضربه ای می زند؟
فیلترینگ سایت‌های متخلف در یک قدمی
ستاد مبارزه با قاچاق کالا و ارز در جلسه‌ای که ۲ مهرماه با حضور مدیران و نمایندگان حقوقی کسب و کارها، نماینده دادستانی، نماینده مرکز توسعه تجارت الکترونیک و نماینده اتحادیه سراسری کسب و کارهای مجازی برگزار شد، اعلام کرد برخی از فروشگاه‌های اینترنتی به دلیل عدم رعایت کامل قوانین مربوط به عرضه کالاهای قاچاق مورد پیگرد و فیلتر قرار می‌گیرند.
در این جلسه یک هفته دیگر به این پلتفرم‌ها فرصت داده شد که در حال حاضر این فرصت به اتمام رسیده است. با وجود این هنوز هستند سایت‌های متخلفی که این کالاها را عرضه می‌کنند و در این میان کالاهای لوازم خانگی به تدریج سر از تلگرام و اینستاگرام درمی‌آورند.
کوچ خریداران لوازم خانگی با طرح شناسه کالا به تلگرام و اینستاگرام
حسام فتحی، کارشناس بازار لوازم خانگی با بیان اینکه از ابتدای آبان‌ماه تمامی اجناس لوازم خانگی ملزم به اخذ شناسه کالا و شناسه رهگیری هستند، گفت: واردکنندگان، تولیدکنندگان، عمده‌فروشان و خرده فروشان باید تمامی معاملات‌شان را بر حسب این دو شناسه در سامانه جامع تجارت درج کنند.
نکته حائز اهمیت انتقاد پلتفرم‌های آنلاین به این طرح است. آنها معتقدند این طرح موجب کوچ خریداران به تلگرام و اینستاگرام می‌شود و تنها زیان آنها را به دنبال دارد.
برخورد با کسب و کارهای قانونی ثمره‌ای جز نابودی ندارد
عضو هیات مدیره اتحادیه کسب و کارهای مجازی با بیان اینکه پس از ابلاغ ستاد مبارزه با قاچاق کالا برای عملیاتی کردن طرح شناسه کالا اتحادیه نیز به پلتفرم‌های آنلاین نامه زده است، گفت: «می‌توانم بگویم که بیشتر بازیگران بزرگ آنلاین این اقدام را انجام دادند. برای آنکه بقیه کسب و کارها هم این طرح را عملیاتی کنند مهلتی یک هفته‌ای نیز مجددا به آنها داده شد که پایان یافته است.»
رضا الفت‌نسب نکته مغفول در این طرح را گوشزد کرد و گفت: «این طرح تنها در مورد همکاران من که کسب و کارهای قانونی هستند و مجوز دارند و شفاف عمل می کنند؛ اجرا شده است؛ ولی این در حالی است که فروشندگان در شبکه‌های اجتماعی و کسب و کارهای فاقد مجوز به راحتی تبلیغات خود را انجام می‌دهند و این کالاها را به فروش می‌رسانند و همچنین در فضای آفلاین هم این محصولات به سهولت قابل دسترسی است.»
او ادامه می دهد: «اینکه این فشار روی کسب و کارهای دارای مجوز، آنلاین و شفاف باشد، قابل قبول نیست. مسئولان می‌گویند ما مسئول اینستاگرام و بخش آفلاین نیستیم و نمی‌توانیم روی این بخش‌ها نظارت کنیم؛ اما این سخن تنها یأس و ناامیدی برای کسب و کارهای اینترنتی به دنبال دارد. در این میان کسب و کارهای آنلاین فاقدمجوز نیز به راحتی لوازم خانگی قاچاق را با قیمت بسیار پایین‌تر و با سرعت بیشتر به دست مشتری می‌رسانند. این جز نابود کردن کسب و کار قانونی ثمره‌ای ندارد. اگر بخواهند جلوی فروش لوازم خانگی قاچاق را بگیرند باید عزمی وجود داشته باشد مثل موضوع رجیستر کردن موبایل.»
عضو هیات مدیره اتحادیه کسب و کارهای مجازی در پایان گفت: «همه کسب و کارها باید موظف باشند کالای قاچاق نفروشند و اگر کسی تبعیت نکرد، با او برخورد شود؛ اما اگر صرفا بخواهند کسب و کارهای قانونی را موظف به این کار کنند واقعا امکان‌پذیر نیست و اجحاف در حق آنهاست.»
مهاجرت کاربران به تلگرام و اینستاگرام با طرح شناسه کالا
معاونت اجرایی «شیپور» با اعلام اینکه از ۲۰ مردادماه فاز اولیه اجرای طرح شناسه کالا در این پلتفرم آغاز و به مرور زمان تکمیل شد، از اجرای کامل آن در این پلتفرم از هفته گذشته خبر داد.
نیما اشرف زاده در این رابطه گفت: به طور کامل تمام آگهی‌های بدون شناسه وقتی ثبت می‌شوند، حذف می‌شوند و همچنین آگهی‌های قدیمی بدون شناسه نیز حذف شده‌اند. ساز و کار این کار به گونه‌ای است که یک «ای پی آر» از طرف مرکز توسعه تجارت الکترونیکی در اختیار ما قرار گرفته است. زمانی که کاربر می‌خواهد یک کالای لوازم خانگی را ثبت کند، در صورتی که نو و در ۷ دسته‌بندی اعلام شده قرار گرفته باشد، از او می‌خواهیم که شناسه کالا وارد کند.»
می ادامه می دهد: «کاربر پس از آنکه شناسه کالا و توضیحات آن را درج و آگهی را ثبت کرد، آگهی توسط ناظر ما بررسی می‌شود. ناظر اطلاعات آن شناسه را از طریق ای پی آر می‌گیرد و در داخل آگهی قرار می‌دهد. ناظر به صورت دستی این دو «ای پی آر» را بررسی و در صورت تطابق آن را ثبت و در غیر صورت رد می‌کند.»
او با انتقاد از این طرح می‌گوید: «ولی مساله‌ای که وجود دارد این است که این موضوع برای پلتفرم‌های نیازمندی درست نیست. یا اگر قرار است اجرا شود باید کار کارشناسی دقیقی روی آن اتفاق بیفتد و نمی‌توان به این شیوه آن را انجام داد. ما مخالف این قضیه‌ایم. چون می‌گوییم که پلتفرم نیازمندی‌ها مدل متفاوتی دارد. کاربران تعداد آگهی‌های مختلفی ثبت می‌کنند. پس راهکار دور زدن این کار را در پلتفرم نیازمندی پیدا می‌کنند. این کار تنها برای ما زیان به همراه دارد. چون بررسی دستی این مورد کار را بسیار سخت می‌کند.»
اشرف‌زاده گفت: «این کار باعث مهاجرت کاربران به اینستاگرام و تلگرام می‌شود و در حال حاضر تعداد آگهی‌های ما از ۴۰ هزار آگهی در ماه به ۱۴ هزار آگهی رسیده است. این در حالی است که کاربران عادی تحت هیچ عنوانی نمی‌توانند کالای نو خود را آگهی کنند. ما پیش از این به مسئولان گفتیم که این سیستم برای سیستم نیازمندی نیست. ما اعلام کردیم از تمام تولیدکنندگان جواز کسب آنها را می‌گیریم و ما از همه گرفتیم. بحث اصلی این است که واقعا جدا کردن کالای قاچاق از غیرقاچاق به عهده پلتفرم نیست که همه چیز را بر گردن پلتفرم بیندازیم. اگر بحث کنترل است که باید مرزهای ورودی کشور کنترل شود. چرا اصلا کالای قاچاقی بیاید که ویترین را حذف کنیم؟ با حذف این کالاها تنها ویترین حذف می‌شود ولی در بسترهای دیگر فروش می‌رود.»
برخوردهای تبعیض‌آمیز میان فروشگاه‌های آنلاین و آفلاین ادامه دارد
مدیر روابط عمومی «دیجی کالا» با گلایه از برخوردهای تبعیض آمیز میان آفلاین‌ها و آنلاین‌ها می‌گوید: «ما چه در آفلاین‌ها و چه در آنلاین‌ها نخستین فروشگاهی بودیم که طرح شناسه کالا را اجرایی کردیم. فروشگاه ها ملزم‌اند ۷ گروه کالایی لوازم خانگی را با شناسه کالا عرضه کنند و امروز همه آن ۷ گروه کالایی در «دیجی کالا» دارای شناسه کالا هستند.»
حسن موسوی در مورد مشکلات اجرایی کردن این طرح می گوید: «این کار، کار دشواری بود زیر می‌بایست در همه انبارها و مراکز پردازش ما زیر ساخت‌های پلتفرمی این موضوع آماده می‌شد تا از بدو ورود کالا به مراکز پردازش شناسه کالاها چک شود. در مرحله نخست همه زیرساخت‌های فنی مهیا شد اما قسمت دردناک ماجرا اینجاست که متاسفانه این قانون برای همه اجرا نمی‌شود و بسیاری از فروشگاه اینترنتی لوازم خانگی آفلاین و آنلاین این کالاها را بدون شناسه کالا عرضه می‌کنند که بسیاری از آنها قاچاق است. تبعیض در برخورد با فروشگاه‌ها احجاف بزرگی در حق مجریان این طرح است؛ است یعنی بازیگرانی که به قانون متعهد هستند و کالاها را به صورت قانونی عرضه می‌کنند.»
ضرر چند ده میلیارد تومانی «دیجی‌کالا» با اجرای طرح شناسه کالا
موسوی ادامه می دهد: «بنابراین در فروشگاه‌های دیگر مشتریان به راحتی به کالاهای قاچاق که تبعا قیمت بسیار ارزان‌تری نیز دارند به این دلیل که مالیات و عوارض گمرکی نمی‌پردازند، دسترسی دارند و در نهایت فروشگاه‌هایی که به طور قانونی دارند این کالاها را عرضه می‌کند مزیت قیمت کمتر را از دست می‌دهند.»
مدیر روابط عمومی «دیجی‌کالا» می افزاید: «در اقتصاد ما که قیمت جزو اولویت نخست برای مشتری است، تبعا مشتری به سراغ جایی می‌رود که با قیمت پایین‌تری آن کالا را عرضه می‌کند و عملا این طور بازیگران و فروشگاه‌هایی که به قانون متعهد هستند در یک رقابت ناعادلانه بازی را به بازیگران غیرقانونی می‌بازند.»
فروشگاه‌های قانونی در یک بازی ناعادلانه قرار گرفته‌اند
مدیر روابط عمومی، فروشگاه اینترنتی دیجی کالا می‌گوید: «ما حدود ۴ هزار کالا را به این دلیل که یا شناسه کالا نداشتند و یا تامین‌کننده نتوانسته بود شناسه کالا را به ما ارائه دهد از سایت‌مان حذف کردیم و حذف ۴ هزار کالا از سایت و عرضه نکردن آن قطعا روی فروش ما تاثیر داشت. بنابراین چند ده میلیارد تومان فروش را از دست دادیم. بنابراین این طرح باید برای همه فروشگاه‌های آفلاین و آنلاین اجرا شود. این در حالی است که ما از ابتدای سال همه کالاهای شناسه‌دار را ارائه داده‌ایم.»
سختگیری در زمینه خرید لوازم خانگی بدون شناسه درحالی شدت گرفته که به دلیل افزایش قیمت لوازم خانگی و کاهش قدرت خرید، گرایش به خرید برندهای شناخته‌شده با قیمت‌های ارزان‌تر ولو بدون گارانتی بسیار زیاد است و هر روز تعداد کانال‌ها در زمینه فروش این محصولات در محیط‌های تلگرام و اینستاگرام بیشتر می‌شود.
این در حالی است که آنچه در این میان برای خریداران در این شرایط اقتصادی مهم است تامین کالاهای مورد نیاز خود با قیمت ارزان‌تر است. البته ناگفته نماند که هنوز برخورد با متخلفان جنبه اجرایی به خود نگرفته است.
