تصلا– این روزها اگر بخواهیم تصویری کاملا شفاف ببینیم از آنچه به طور همزمان، گریبانگیر تولیدکننده و مصرف‌کننده شده،کافی است سری به آشفته‌بازار لوازم خانگی از درب کارخانه تا فروشگاه بزنیم. در این بازار و خرید لوازم خانگی حتی برای جهیزیه از رونق افتاده است،
تولیدکنندگان در چند سال گذشته با انواع و اقسام مشکلات روبه‌رو بوده‌اند، اما هیچ یک از آنها به اندازه افزایش نرخ ارز که تامین مواد اولیه را دشوار و گاه غیرممکن کرده، تولید را به زانو در نیاورده است. صعود قیمت ارز در بازه‌های زمانی کوتاه، چه ناشی از تنگ شدن حلقه تحریم‌ها باشد و چه متاثر از سیاست‌های پولی اشتباه و فعالیت‌های سوداگرانه، نتیجه‌اش برای تولیدکننده جز سخت‌‌تر شدن ادامه فعالیت نبوده است.
آمار رو به رشد واحدهای تولید راکد یا تعطیل‌شده، همچنین کاهش ظرفیت‌های تولید و مصادره برخی از واحدهای تولیدی از سوی بانک‌ها، به‌خوبی گویای حال و روز این‌روزهای تولیدکنندگان است.
نابسامانی تولید صرفا دامنگیر تولیدکنندگان نمی‌شود؛ بلکه این بحران، دیر یا زود در بازار مصرفی خود را نشان می‌دهد، حال یا به صورت افزایش قیمت محصولات یا در شکل کمبود و نایاب‌شدن کالاها.
مصرف‌کنندگان توان خرید ندارند، ادامه تولید با قیمت کنونی نمی‌صرفد
گزارشی که خرداد امسال منتشر کرد حاکی از جهش ۳۰ تا ۶۰ درصدی قیمت لوازم خانگی تولید داخل و بیش از ۱۰۰ درصدی لوازم خانگی خارجی خبر داده بود. این افزایش قیمتها در حالی رخ داد که مصرف‌کننده در کنار چالش کاهش قدرت خرید ناشی از تورم، با معضل بیکاری و کسادی ناشی از کرونا مواجه است.
در این میان، تولیدکنندگان حذف ارز نیمایی و ترجیحی و افزایش قیمت دلار را باعث و بانی افزایش قیمتها و کاهش تولید می‌دانند. به اعتقاد حمیدرضا غزنوی، سخنگوی انجمن تولیدکنندگان لوازم خانگی ایران، تامین مواد اولیه یکی از مشکلات مهم تولیدکنندگان لوازم خانگی است، زیرا عرضه کم لوازم خانگی باعث افزایش قیمت آن در بازار می‌شود.
غزنوی می‌گوید: «هر چه عرضه لوازم خانگی در بازار بیشتر شود قیمتها نیز بیشتر تعدیل می‌شود و این نیازمند تامین مواد اولیه، مواد پتروشیمی و ورق‌های فولادی با قیمت مناسب برای تولیدکنندگان است.»
درباره تامین مواد پتروشیمی و ورق‌های فولادی هم که قرار بود در بورس عرضه شود حکایت‌های مختلفی نقل می‌شود. در حالی که تولیدکننده لوازم خانگی به نحوه عرضه مواد اولیه در بورس معترض است، فولادی‌ها هم از قیمت دستوری شاکی‌اند و معتقدند که قیمت عرضه در بورس پایین‌تر از قیمت روز بازار است و باعث ضرر مالی آنها می‌شود.
رفع نارسایی سامانه بهین‌یاب که ماه‌هاست در راس وعده‌های وزارت صنعت قرار دارد، هنوز به سرانجام مطلوبی نرسیده است.
حالا چند روزی است که انجمن صنایع لوازم خانگی تقاضای افزایش قیمت دوباره محصولات را به سازمان حمایت داده است.
دبیر انجمن صنایع لوازم خانگی ایران از افزایش ۱۳۰درصدی مولفه‌های تولید نسبت به سال گذشته سخن گفته و عنوان کرده است که طبق مصوبه ستاد تنظیم بازار در سال ۱۳۹۷ صرفا ۲۵ قلم محصولی که از ارز دولتی استفاده می‌کنند مشمول قیمت‌گذاری بوده‌اند و تولیدکنندگان معتقدند طبق مستنداتی که به سازمان حمایت مصرف‌کنندگان و تولیدکنندگان ارائه داده‌اند، باید افزایش قیمت داشته باشند.
عباس هاشمی اظهار کرده است که به طور متوسط آلومینیوم۱۵۴درصد ، فولاد ۲۱۲درصد، برنج ۱۳۱درصد و مس ۱۱۷درصد نسبت به سال گذشته افزایش قیمت داشته و این در حالی است که تولیدکنندگان لوازم خانگی در خرداد امسال مجاز به افزایش قیمت ۲۵درصدی بوده‌اند. همچنین با در نظر گرفتن یورو، میانگین نرخ ارز در این صنعت در مهر امسال نسبت به سال گذشته ۱۶۳درصد افزایش داشته است.
رونق فروش از ترس فردا
برای پی بردن به اوضاع این روزهای بازار با چند تن از فروشندگان و خریداران بازار امین‌حضور تهران که مرکز فروش لوازم خانگی در پایتخت است، صحبت کردم.
پیمان مرادی، یکی از فروشندگان بازار امین‌حضور، اطلاعاتی غافلگیرکننده از وضع فروش لوازم خانگی در اختیارمان قرار می‌دهد. او می‌گوید: «فروش ما نسبت به گذشته بیشتر شده است و علت آن ترس مردم از افزایش مجدد قیمت دلار و به تناسب آن افزایش قیمت لوازم خانگی است.»
به گفته این فروشنده لوازم خانگی، برندها با کاهش فروش مواجه شده‌اند اما فروش لوازم خانگی‌های گمنام و غیر برند نسبت به گذشته که متقاضی چندانی نداشتند، بیشتر شده است. او علت این استقبال مردم را بالا بودن قیمت کالاهای برند عنوان کرد.
مرادی درباره تاثیر افزایش مجدد قیمت لوازم خانگی بر فروش یادآوری می‌شود که یک سری از مردم برای تهیه جهیزیه یا خرابی غیرقابل تعمیر برخی لوازم مانند یخچال مجبور به تهیه لوازم خانگی هستند و هر قدر که قیمتها افزایش پیدا کند، چاره‌ای جز خرید ندارند.
این در حالی است که اکبر پازوکی، رئیس اتحادیه فروشندگان لوازم‌خانگی، درباره وضع بازار لوازم خانگی، گفته بود که به دلیل مسائلی همچون افزایش بی‌رویه قیمتها و کاهش قدرت خرید مردم، فروش لوازم خانگی افت کرده و بازار تقریباً راکد شده است؛ اوضاع به شکلی است که می‌توان گفت نسبت به سال گذشته، فروش لوازم خانگی ۵۰درصد کاهش یافته است.
سرمایه‌گذاری با خرید لوازم خانگی
امیر مهجوریان، دیگر فروشنده لوازم خانگی، حرف‌‌های رئیس اتحادیه فروشندگان لوازم‌خانگی را تایید می‌کند و می‌گوید: «به دلیل گرانی و افزایش قیمت، رکود در بازار دیده می‌شود.»
او در واکنش به صحبت‌های پیمان مرادی درباره افزایش فروش لوازم خانگی گمنام در چند ماه اخیر تاکید می‌کند: «این مردم و مصرف‌کنندگان نیستند که برای خرید به بازار مراجعه می‌کنند، بلکه کسبه و بنکدارهایی‌اند که پول اضافی خود را صرف خرید می‌کنند و مانند طلا و دلار و .. به دنبال سرمایه‌گذاری‌اند.»
او درباره میزان کشش بازار برای افزایش مجدد قیمتها این‌گونه می‌گوید: «بازار دیگر کشش ندارد و خرید لوازم خانگی و تبدیل به احسن آنها دیگر از اولویت خانوارها نیست و صرفا در صورت ضرورت و نیاز مبرم خرید می‌کنند.»
آب رفتن جهیزیه، قناعت به لوازم قدیمی
ترجیع‌بند سخنان بسیاری از مصرف‌کنندگان نهایی لوازم خانگی چیزی نیست جز اینکه دیگر توان خرید این محصولات وجود ندارد و ترجیح می‌دهند که وسایل قبلی خود را تعمیر کنند یا کالای دست دوم خریداری کنند. بازنشستگان، کارگران و مستمری‌بگیرانی که در این بازار قصد خرید داشتند می‌گویند حقوق آنها دیگر کفاف خرید این محصولات را نمی‌دهد، ترجیح آنها استفاده از کالای قدیمی خودشان است و تا زمانی که قابل استفاده باشد از آنها استفاده خواهند کرد.
اما برخی از مصرف‌کنندگان که قصد تشکیل خانواده دارند، ناگزیر از خرید لوازم خانگی‌اند؛ سراغ چند نوعروس رفتم تا ببینیم آنان در این بازار چگونه خرید می‌کنند. از نارضایتی مشترک نوعروسان از قیمت‌های بالا که بگذریم، برخی از آنان با بیان اینکه مقدار پول در نظر گرفته‌شده برای خرید جهزیه هر روز ارزش خود را از دست می‌دهد، تاکید کردند، مجبورند تعدادی از اقلام لیست خرید خود را حذف کنند.
هفت‌خوانی همیشگی دریافت تسهیلات
به دنبال افزایش قیمت لوازم خانگی همچنین با هدف حمایت از تولید کالای ایرانی قرار شد بانک‌ها تسهیلاتی برای خرید این لوازم درنظر بگیرند. برای آگاهی از شرایط دریافت وام خرید لوازم خانگی به شعبه چند بانک مراجعه کردیم.
یکی از نکات قابل توجه در این ارائه تسهیلات، نرخ بهره آن است بین ۱۲ تا ۲۲ درصد نوسان دارد؛ بهره‌ای که مبلغ قابل توجهی است و میزان پرداخت اقساط ماهیانه تسهیلات را از توان بسیاری از مردم خارج می‌کند.
مانع دیگر برای دریافت این تسهیلات شرط معرفی دو ضامن از میان کارمندان رسمی یا اعتبار شغلی است. این درحالی است که بسیاری از مشاغل قراردادی یا مربوط به بخش خصوصی است و دیگر این که تدارک مدارک مرتبط با اعتبار شغلی برای کارگران روزمزد، دستفروشان و مشاغلی در این رده، غیرممکن است و چه کسی است که نداند که این قشر بیش از بقیه به دریافت این تسهیلات نیاز دارند.
دیگر مشکل این طرح مبلغ وام است که ۱۰ تا ۸۰ میلیون تومان در نظر گرفته شده است.
در این باره دو نکته شایسته توجه است: اول اینکه دریافت مبالغ بالا نیازمند به سپرده‌گذاری در بانک است و تا پایان پرداخت اقساط، سپرده ضامن مسدود می‌شود و مبالغ پایین وام هم با توجه به قیمت بالای این روزهای لوازم خانگی عملا دردی از وام‌گیرنده دوا نمی‌کند. اگر کسی توانایی سپرده‌گذاری در بانک و پرداخت اقساط سنگین را داشته باشد که نیازی به دریافت وام ندارد و مستقیم برای خرید به بازار مراجعه می‌کند و خو د را در بروکراسی اداری بانک‌ها گرفتار نمی‌کند.
اجبار به خرید لوازم خانگی از چند برند خاص
مساله دیگری که در مراجعه به بانک و دریافت این تسهیلات جلب توجه می‌کند، قابل قبول بودن صرفا چند برند خاص است؛ به این معنی که شما فقط مجاز به خرید محصولات برندهای معرفی شده و مذکور در لیست هستید و نمی‌توانید خارج از این لیست از دیگر برندها و محصولات موجود در بازار حتی اگر ایرانی باشند، خرید کنید.
تمام نکات ذکر شده نشان می‌دهد که دولت به عنوان متولی سیاستگذاری در کشور در ساماندهی بازار لوازم خانگی موفق نبوده است.
برای کنترل این بازار یا باید مواد اولیه با قیمت پایین، به وفور و به‌موقع در دسترس تولیدکننده قرار بگیرد یا با اختصاص ارز ترجیحی (تومان۴۲۰۰) و حذف بروکراسی‌های اداری و گمرکی تامین مواد اولیه و ماشین‌آلات به سرعت و ارزانتر فراهم شود یا با بالا بردن توان خرید از طریق وام‌‌های کم‌بهره و آسان‌پرداخت سطح عرضه و تقاضا را متعادل نگه دارد.
تولیدکنندگان هم می تواند با فروش اقساطی و طرح‌های تشویقی، انگیزه و توان خرید در مصرف‌کننده ایجاد کنند تا بازار این محصولات از رکود خارج شود و به دنبال آن چرخ صنعت بگردد، اما ظاهرا با توجه به مشکل کمبود نقدینگی واحدهای تولیدی به دلیل افزایش نرخ ارز فعلا در دستور کار قرار دادن چنین راهکاری از توان تولیدکنندگان خارج است.
لیلا ابوالفتحی
[…] گرانی لوازم خانگی و عروس‌های بی جهیزیه […]