تصلا– بررسیها نشان میدهد، واردات لوازم خانگی بوش با وجود ممنوعیت واردات از دو سال پیش، تا ماه گذشته ادامه داشته است. در حال حاضر به گفته معاون فنی گمرک در صورت رفع توقیف اگر که این کالاها از سوی صاحب محموله از کشور خارج نشود، تمامی آن برای تعیین تکلیف در اختیار سازمان اموال تملیکی قرار خواهد گرفت.
پس از تشدید تحریمهای آمریکا علیه ایران در سال ۹۷ و بروز نوسانات ارزی بود که ممنوعیت واردات لوازم خانگی از سوی وزارت صمت اعلام شد. تصمیمی که به توفیقی اجباری برای برندهای داخلی لوازم خانگی تبدیل شد تا در نبود خارجیها بتوانند خودی نشان بدهند. با این حال طی دو سال اخیر بسیاری از تولیدکنندگان فعال در این صنعت در تأمین مواد اولیه، دریافت ارز نیمایی و واردات قطعه با مشکلات عدیدهای مواجه شدهاند؛ وزارت صمت نیز هر بار با در میان کشیدن موضوع تحریم و کمبود منابع ارزی از کمک به تولیدکنندگان سر باز زده است.
حال در چنین شرایطی، وارد کنندگان لوازم خانگی بوش آلمان توانستند مجوز ترخیص ۴۲۰ کانتینر لوازم خانگی بوش در گمرک با ارزش بیش از ۱۰ میلیون دلار را اخذ کند. اتفاقی که نشان از شکلگیری رانت و انحصاری گسترده در بازار لوازم خانگی دارد و اعتراض سایر فعالان این صنعت را در پی داشته است.
واردات لوازم خانگی بوش پرابهام
زمزمههای ممنوعیت واردات لوازم خانگی از همان ابتدای سال ۹۷ به گوش رسید. در نهایت بانک مرکزی دهم بهمن سال ۹۷ در اطلاعیهای از ممنوعیت واردات کالاهای گروه چهارم حتی در مناطق آزاد تجاری و ویژه اقتصادی خبر داد که لوازم خانگی هم جزو این گروه کالایی قرار میگرفت. تصمیمی که از جلسه هیئت دولت بیرون میآمد و در زمان اجرا دستخوش تغییر و تحولاتی شد.
از جمله اینکه در اواسط شهریور سال ۹۸ وزارت صمت در قالب بخشنامهای اعلام کرد امکان ادامه فرآیند تجاری (تمدید، ویرایش و ترخیص) برای پروندههای مشمول تعرفههای گروه چهارم کالایی که تأمین ارز آنها صورت گرفته، مهیا شده است. پس از گذشت شش ماه از ابلاغ این بخشنامه، دولت ترخیص بارهای رسوبشده در گمرک که ثبت سفارش آنها پیش از اردیبهشت ۹۸ بوده را با شروط خاصی پذیرفت.
طوری که ورود این کالاها بدون انتقال ارز و از محل آییننامه اجرایی قانون مقررات صادرات و واردات و ارز متقاضی با تایید منشأ ارز از سوی بانک مرکزی بلامانع اعلام شد. متولیان دولتی همچنین بر این موضوع تأکید کردند که ترخیص این دست از کالاها تنها در صورت پرداخت حقوق گمرکی و دو برابر سود بازرگانی امکانپذیر است. این بخشنامه نیز تا ۲۶ شهریور سال جاری دوام داشت.
بررسی آمار نشان میدهد در زمان تصویب این بخشنامه ارزش کالاهای رسوبشده در گمرگ به حدود ۶۹ میلیون دلار میرسید. لوازم خانگی نیز از جمله گروههایی به حساب میآمد که در گمرک محبوس مانده بود. با این حال در ابتدای فروردین سال جاری وزیر امور اقتصادی و دارایی در بازدید از گمرک امام خمینی بر ممنوعیت واردات کالاهای گروه چهار تأکید کرد و از گمرکات کشور خواست از هر گونه واردات کالاهای غیرضروری و لوکس جلوگیری کنند.
اما درج خبر ترخیص ۴۲۰ کانتینر از لوازم خانگی بوش طی چند روز اخیر ابهامات فراوانی را به وجود آورده است. اولین ابهام این موضوع به منشأ ارز واردات این کالاها مربوط میشود. گرچه گفته میشود این کالاها با ارز نیمایی وارد گمرک شدهاند، اما هنوز این موضوع تأیید نشده و ممکن است واردکنندگان با ارز ۴۲۰۰ تومانی موفق به واردات لوازم خانگی بوش شده باشند.
ابهامات تامین ارز محموله لوازم خانگی بوش
برخی مسئولان وزارت صمت نیز منشأ این ارز را بازار آزاد اعلام کردهاند که فقط بر ابهامات موجود میافزاید. گذشته از این موضوع، حتی اگر ارز نیمایی برای واردات لوازم خانگی در نظر گرفته شده باشد، این امر غیرقانونی است. زیرا بیش از دو و نیم سال است که لوازم خانگی در لیست کالاهای ممنوعه وارداتی قرار دارد و حتی واردات آن با منشأ ارز آزاد هم ممنوع است.
از سخنان سخنگوی انجمن صنفی تولیدکنندگان لوازم خانگی هم میتوان به ابهام دوم پی برد. به گفته حمیدرضا غزنوی شرکت وارد کننده لوازم بوش از یک سال پیش مجوز واردات این کالاها را کسب کرده است. در نتیجه این پرسش مطرح میشود که شرکت وارد کننده به کدام جریان در وزارت صمت، گمرک و بانک مرکزی دسترسی دارد که در زمان ممنوعیت واردات لوازم خانگی ، انحصار واردات را در دست میگیرد و بدون هیچ رقیبی به یکهتاز میدان تبدیل میشود؟
البته سعید عباسپور، مدیر کل دفتر مقررات صادرات و واردات وزارت صمت، در این زمینه اعلام کرد ثبت سفارش این محموله به سال ۱۳۹۶ و قبل از ممنوعیت واردات لوازم خانگی در سال ۱۳۹۷ بازمیگردد. حال اگر این شرکت به استناد مصوبه ۲۹ بهمن ۱۳۹۸ هیئت وزیران خود را محق واردات دانسته، این مصوبه ۲۶ شهریور سال جاری به پایان رسید و این اقلام هم جزو کالاهای متروکه قرار گرفتند.
واردات لوازم خانگی بوش با چه ارزی بوده است؟
بر اساس این ادعا، اگر این کالاها در سال ۹۶ وارد شده باشند، قطعاً ارز نیمایی به آنها تعلق نگرفته است؛ چراکه در آن مقطع هنوز خبری از سامانه نیما نبود. پس این شرکت یا از بانک مرکزی ارز دریافت کرده و یا این ارز به نرخ آزاد به دست واردکنندگان بوش رسیده است. یعنی اگر این شرکت قبل از بهمن ۱۳۹۶ حتی با نرخ ارز آزاد واردات انجام داده باشد، به دلار پایینتر از ۴۲۰۰ تومان دسترسی داشته است.
در این سال نرخ ارز رسمی نیز بین ۳۲۰۰ تا ۴۰۰۰ تومان نوسان داشت. البته این برای اولین بار نیست که وارد کننده برند بوش به چنین رانتها و انحصارهایی دسترسی دارد. نکته جالب توجه این است که در سال ۹۷، زمانی که هنوز ممنوعیت واردات لوازم خانگی نبود و ارز ۴۲۰۰ تومانی به تمام واردکنندگان تعلق میگرفت، همین شرکت در صدر لیست دریافتکنندگان ارز دولتی در بین تمامی فعالان حوزه لوازم خانگی قرار گرفت و ارزهای دریافتی را خرج ورود کالاهایی نظیر تستر یا برشتهکن نان کرد.
در آن زمان گرچه این شرکت کالاهای خود را با ارز ۴۲۰۰ تومانی وارد بازار کرد، اما بدون هیچ کنترلی از سوی سازمانهای نظارتی با نرخ ارز ۲۰ هزار تومانی این محصولات را به دست مردم رساند. اتفاقی که اکنون نیز در حال تکرار است.
نرخگذاری کالاهای بوش براساس ارز ۳۱ هزار تومانی
بررسی قیمت کنونی بعضی از اقلام لوازم خانگی بوش نشان میدهد این کالاها بر اساس ارز ۳۱ هزار تومانی قیمتگذاری شدهاند که هیچ سنخیتی با نرخ ارز دولتی و آزاد در سال ۱۳۹۶ ندارد. اما این پایان ماجرا نیست، گویا واردکننده لوازم خانگی بوش در پرداخت حق قانونی سود بازرگانی هم از معافیتهایی برخوردار است.
گرچه قرار بر این بود سود بازرگانی مربوط به کالاهای گروه چهار در زمان مصوبه دولت دو برابر باشد، اما وارد کننده لوازم خانگی بوش فقط یک برابر سود بازرگانی را پرداخت کرده است. این ابهامات حاکی از وجود انحصاری قدرتمند نهتنها در صنعت لوازم خانگی، بلکه در مجموعه اقتصاد ایران است.
ابهاماتی که بیپاسخ ماندهاند و هر یک دلیلی محکم بر غیرقانونیبودن فعالیت وارد کنندگان لوازم خانگی بوش است. بسیاری از کالاهای متروکه گمرک در سال ۹۶ ثبت سفارش شدند، اما هیچگاه مجوز ترخیص نگرفتند. همه این اتفاقات در حالی رخ داده است که تولیدکنندگان لوازم خانگی ایرانی گاه به دلیل کمبود یک قطعه و ناتوانی در تأمین ارز و واردات کالای اولیه موفق به تولید محصول نمیشوند.
واردات لوازم خانگی بوش تفاوتی با قاچاق ندارد
رئیس اتاق بازرگانی ایران و چین در رابطه با انحصار واردات لوازم خانگی به «تصلا» گفت: این روزها برای ایجاد چنین رانت و انحصاری دیگر نیاز نیست شرکتها و اشخاص قدرت ماورایی داشته یا به نهادی خاص وصل باشند. با ریختوپاشهایی که دولت در چند سال اخیر انجام داد، عدهای یکشبه ره صد ساله رو پیمودند و ناگهان به ثروتهای نجومی دست پیدا کردند. ثروتهایی که رفتهرفته قدرت را برای این شرکتها به ارمغان آورده است.
مجیدرضا حریری درباره شیوه واردات این کالاها به کشور اظهار کرد: این افراد و شرکتها بدون اینکه توجهی به قانون داشته باشند، کالا وارد کرده و آن را در انبارهای گمرک دپو میکنند. آنها با علم به غیرقانونیبودن این اقدام، آن را انجام میدهند و بهخوبی میدانند فقط زمانی میتوان کالا وارد گمرک کرد که تمام مراحل اخذ مجوز را به شکل قانونی پیمود.
ثبت سفارش کالا و دریافت کد ارزی، دو مرحلهای است که هر وارد کنندهای ملزم به رعایت آن قبل از واردات کالاست.
او درباره ترخیص لوازم خانگی بوش اظهار کرد: جای سؤال است که وقتی شرکت وارد کننده محصولات بوش این دو مرحله را طی نکرده، گمرک بر چه اساسی مجوز خروج این کالاها را ارائه کرده است؟ این اتفاق چه تفاوتی با قاچاق دارد؟ گویا این افراد قانون را بر اساس مصلحت شخصی تفسیر میکنند و یا برای بعضی از تخلفات تخفیف قائل هستند. مگر امروز فردی بخواهد قاچاق وارد کشور کند، گمرک جواز ترخیص آن را میدهد که با اغماض در برابر واردکننده لوازم خانگی بوش برخورد میکند؟ این تخلفی آشکار است و گمرک باید پاسخگوی آن باشد.
وی افزود: کاری که وارد کنندگان محصولات بوش انجام دادهاند گویا به یک ترفند تبدیل شده است. آنها بدون هیچ مجوزی کالای خارجی را به گمرک میرسانند و بعد با استفاده از اهرمهای فشار و بهرهمندی از روابط خود کالای غیرقانونی را از گمرک عبور میدهند. زمانی هم که معاون رئیس جمهوری و وزیران به بازدید از گمرک میروند به آنها لوازم خانگی نشان داده نمیشود. بلکه همین کالاها را در قالب برنج و دارو و … معرفی میکنند.
تخلف در سایه حمایت از تولید
نکته جالب این است که چنین تخلفاتی در سایه حمایت از تولید صورت میگیرد. بر این اساس روز پنجشنبه واردات اولویت کالایی ۲۴ و ۲۵ هم که لوازم یدکی و قطعات کوچکتر است، قانونی شد. حریری ادامه داد: این فقط یک بعد از ماجراست. چنین اقداماتی آثار مخرب خود بر بازار ارز و سایر بازارها هم میگذارد. وارد کنندگان بوش میراث ارزی در خارج از کشور ندارند که از طریق آن لوازم خانگی خارجی بخرند و در داخل ایران به ریال آن را بفروشند.
مگر میشود در روزهایی که حتی پساندازهای خانگی در حال تبدیل شدن به ارز و طلا و … است، فردی ادعا کند که دلارهای خود را تبدیل به کالا کرده و با فروش آن به ریال دست پیدا کند؟ حتی اگر فرض را این بگیریم که این کالاها با ارز نیمایی و دولتی وارد نشدهاند، این افراد با فشاری که به بازار آزاد ارز وارد میکنند، تقاضا را بالا میبرند که نتیجهای جز افزایش نرخ دلار ندارد.
بانک مرکزی هم به دلیل کمبود منابع، ارزی برای تقویت طرف عرضه ندارد. به همین دلیل است که با شکست ترامپ هم قیمت نرخ ارز به کانال ۲۰ هزار تومان بازنمیگردد.
رئیس اتاق بازرگانی تشریح کرد: تمام کسانی که از ایران سوخت، دارو، دام و … به بیرون از کشور قاچاق میکنند، ارز خود را تبدیل به ارز متقاضی میکنند و با واردات کالا دیگر در لیست دارندگان پول کثیف قرار نمیگیرند. در واقع این روشی از پولشویی است که دارندگان ارز قاچاق از طریق واردات کالا، پول خود را از حالت سیاه خارج میکنند.
حریری در پایان خاطرنشان کرد: اصلا این مهم نیست که این افراد وابسته به نهادهای قدرت باشند یا خیر. ارزش این کالاها حداقل به ۱۰ میلیون دلار میرسد. حتی اگر واردکننده لوازم خانگی بوش ۱۰ میلیون دلار هم سود کسب کند و فقط ۱۰ درصد آن را هزینه کند، قدرتی فراتر از تمام نهادهای قدرت پیدا میکند.
لوازم خانگی از گمرک ترخیص نشده است
معاون فنی گمرک در پاسخ به کمکاریهای گمرک در راستای ترخیص لوازم خانگی بوش به «تصلا» گفت: حدود ۴۲۰ کانتینر لوازم خانگی در انبار گمرک شهید رجایی رسوب شده که این محصولات طی ۱۸ فقره اظهارنامه شناسایی شدهاند و ارزش آنها به بیش از ۱۰ میلیون دلار میرسد. البته این رقم، بر اساس اعلام اظهارنامههاست.
گمرک بر اساس آیین ۱۴ و ۱۵ گمرکی بار دیگر ارزش این محصولات را بررسی میکند. مهرداد جمال ارونقی افزود: البته این تصور هم وجود داشت که تشریفات بر اساس فرآیند قانونی طی شده و شرکت واردکننده تمام مجوزهای لازم را قبل از ثبت سفارش اخذ کرده باشد. منتهی در زمینه واردات کالاهای گروه چهار که با عنوان لیست ممنوعه شناخته میشود فقط سال گذشته یک مصوبهای وجود داشت که اجازه میداد این کالاها بر اساس رعایت شروط و محدودیتهایی از گمرک ترخیص شوند. یکی از این شرطها پرداخت سود دو برابری بازرگانی بود که اکنون وارد کنندگان بوش فقط مشمول یک برابر سود بازرگانی شدهاند.
پای رأی دیوان عدالت اداری در میان است
ارونقی در توضیح جزئیات ماجرا تصریح کرد: در این ماجرا صاحب کالا پای دیوان عدالت اداری را به میان کشیده و با توجه به نامه مکتسبهای که از دیوان گرفته موفق به اخذ مجوز ترخیص کالا شده است. گمرک نیز نسبت به رأی صادره اعتراض کرد و در نهایت با نقض رأی بدوی دیوان عدالت اداری، از واردات لوازم خانگی بوش جلوگیری شد. در این ماجرا اما وزارت صمت محکوم شناخته شد و چارهای جز تمدید ثبت سفارش کالا نداشت.
با توجه به تمام این شرایط، به احتمال فراوان کانتینرهای لوازم خانگی بوش به ضبط قطعی دولت درآید. او ادامه داد: از ۴۲۰ کانتینر مورد اشاره هیچ کالایی ترخیص نشده است. همچنین برای ترخیص هر کالا کد رهگیری بانکها لازم است.
منشأ ارز این کالاها هم به گمرک احصا شده است. با این حال هنوز مشخص نیست نوع این ارزها چگونه بوده و به شکل تأمین شده است. در این زمینه بانک مرکزی و وزارت صمت باید پاسخگو باشند.
قوه قضائیه به ماجرا ورود کند
یکی از اعضای انجمن صنایع لوازم خانگی نیز در گفتوگو با «تصلا» گفت: اعضای انجمن هم بهدرستی نمیدانند چه افرادی پشت این ماجرا قرار گرفتهاند و علاوه بر بانک مرکزی و وزارت صمت، قوه قضائیه هم باید به این ماجرا ورود پیدا کند.
علیرضا دانیالی یادآور شد: طی ماههای اخیر بانک مرکزی برای تأمین مواد اولیه، ارزی در اختیار تولیدکنندگان قرار نمیدهد. امروز حتی واردات داروهای حیاتی هم به بهانه نبود ارز در حداقل خود قرار گرفته، اما مشخص نیست چطور یک شرکت موفق به ترخیص ۴۲۰ کانتینر لوازم خانگی به کشور شده است.
او افزود: نکته مشخص این است که چنین اقدامی در یک بستر غیرشفاف اتفاق افتاده و بانک مرکزی و وزارت صمت هم خود را کنار کشیدهاند. در حالی که این دو نهاد باید پاسخگوی این اتفاقات باشند. اعضای انجمن صنایع لوازم خانگی هم بهصراحت این اقدام را محکوم میکنند و خواستار و پیگیر شفافسازی این موضوع هستند.
[…] دستهای پشت پرده برای ترخیص محموله خاص از گمرک […]
[…] ارتباط با واردات لوازم خانگی بوش گزارشات اهرم فشار واردکنندگان لوازم خانگی بوش برای ترخیص کالاه… و پشت پرده و ابهامات واردات لوازم خانگی بوش را […]
[…] ارتباط با واردات لوازم خانگی بوش گزارشات اهرم فشار واردکنندگان لوازم خانگی بوش برای ترخیص کالاه… و پشت پرده و ابهامات واردات لوازم خانگی بوش را […]
[…] لوازم خانگی ایران به وزیر صنعت، معدن و تجارت درخصوص ۴۲۰ کانتینر لوازم خانگی بوش خاطرنشان کرد: در آن نامه متذکر شدیم در شرایط کنونی که […]