مونوکسید کربن پا به پای کرونا جان می‌گیرد

تصلا– «دوباره فصل سرد؛ دوباره مرگ خاموش». قصه پرغصه‌ای که گویا قرار است هر سال تکرار شود. امسال نیز با نزدیک شدن به زمستان و سردترشدن هوای شهرهای مختلف کشور، شمار مرگ‌های ناشی از استنشاق گاز مونوکسید کربن، رو به فزونی گذاشته است. آن‌طور که آمار پزشکی قانونی کشور نشان می‌دهد طی هفته‌های اخیر به‌طور میانگین روزانه چهار نفر به دلیل نصب اشتباه لوازم گازسوز خانگی و شومینه و رعایت نکردن استانداردهای لازم، جان خود را از دست داده‌اند. این در حالی است که متوسط مرگ خاموش در پنج سال گذشته حدوداً دو نفر در روز بوده است.

در روزهایی که کرونا روزانه جان بیش از ۴۰۰ ایرانی را می‌گیرد، به نظر می‌رسد سایر خطرات مرگ‌زا به باد فراموشی سپرده شده‌اند و نهادهای ذی‌ربط دیگر توجهی به آموزش عمومی مردم نشان نمی‌دهند.

مسمومیت ۸۰۰ هزار با گاز مونوکسید کربن  نفر بر اثر گازگرفتگی

این روزها لابه‌لای اخبار تأسف‌بار کرونایی، خبرهای دیگری به چشم می‌خورد که پاییز ۱۳۹۹ را برای مردم به سر حد تلخی برساند. سیزدهم آبان بود که مدیرکل مدیریت بحران استانداری اصفهان از مرگ چهار شهروند بر اثر استنشاق گاز مونوکسیدکربن خبر داد.

صفحه حوادث روزنامه‌ها نیز آذرماه را با خبر مرگ خاموش در شرق ایران آغاز کردند. این بار یک آبگرمکن دیواری با نشت گاز مونوکسید کربن جان یک مادر و دو فرزند او را در مشهد گرفته بود.

پیش از این نیز مردی ۴۴ساله در شیراز به دلیل نشت این گاز به خوابی بی‌پایان فرو رفته بود. اینها فقط تعدادی از اخبار هستند که به مرحله انتشار رسیده‌اند. چه بسیار هستند شهروندانی که دچار گازگرفتگی می‌شوند، اما هیچ‌گاه نامی از آنها در رسانه‌ها برده نمی‌شود.

آن‌طور متخصصان پزشکی می‌گویند: مسمومیت با گاز مونوکسید کربن علایمی شبیه به سرماخوردگی دارد و فرد را دچار آب‌ریزش‌بینی، سردرد و سوزش چشم می‌کند. از این رو، بسیاری از افراد متوجه شرایط نمی‌شوند و به هوای سرماخوردگی به خوابی فرو می‌روند که زمانی برای بیداری نخواهند داشت.

آن‌طور که آمار اورژانس کشور نشان می‌دهد سالانه بیش از ۸۰۰ هزار نفر به دلیل مسمومیت ناشی از گازگرفتگی به درمانگاه‌ها و بیمارستان‌های کشور مراجعه می‌کنند که متأسفانه حدود ۸۰۰ نفر از آنها در سال جان خود را از دست می‌دهند.

لوازم گازسوز خانگی ، رکورد مرگ خاموش می‌شکند؟

مدت‌هاست که مرگ خاموش با گاز co در جهان دیگر به‌عنوان دغدغه مطرح نمی‌شود و در بسیاری از کشورهای دنیا تعداد مرگ‌های سالانه بر اثر استنشاق گاز مونوکسید کربن به تعداد انگشتان یک دست هم نمی‌رسد.

اما در ایران ماجرا به شکل دیگری رقم خورده و تعداد مرگ خاموش روزانه بیش از تعداد کل این نوع مرگ‌ها طی یک سال در کشورهای توسعه‌یافته است. در این زمینه رسانه‌هایی نظیر صداوسیما و یا تولیدکنندگان و فعالان صنفی مردم را مقصر این نوع گازگرفتگی‌ها و مسمومیت‌ها معرفی کنند، اما هیچ‌گاه از عرضه محصولات غیراستاندارد صحبتی به میان نمی‌آورند.

چنان‌که گاهی لوازم گازسوز قاچاق به دست مصرف‌کنندگان می‌رسد و گاهی هم ادوات نصب بخاری گازسوز نظیر لوله هواکش و شیلنگ گاز از استانداردهای لازم برخوردار نیستند. گرچه هر سال از سوی سازمان‌ها و اتحادیه‌های ذی‌ربط از جمله پزشکی قانونی و آتش‌نشانی تذکرها و توصیه‌هایی ارائه می شود، اما هیچ‌گاه برای آموزش عمومی برنامه‌ریزی لازم انجام نشده است.

به‌ویژه در شرایط کنونی که اکثر مسئولان و شهروندان در تب و تاب مبارزه با کرونا به سر می‌برند، گویا از سایر عوامل مرگ‌زا غافل شده‌اند. مرگ‌هایی که با اندکی آموزش، دوراندیشی و رعایت اصول ایمنی به حداقل می‌رسند.

این موضوع را می‌توان از مقایسه میزان مرگ خاموش در نیمه ابتدایی سال جاری در مقایسه با مرگ‌ و میرهای ناشی از گازگرفتگی طی شش ماهه‌ی ابتدای سال‌های گذشته متوجه شد. در حالی که بین سال‌های ۱۳۹۴ تا ۱۳۹۸ بیشترین مرگ ناشی از استنشاق مونوکسیدکربن در نیمه ابتدایی این پنج سال به سال گذشته مربوط می‌شد، در نیمه ابتدایی امسال تعداد افرادی که به این دلیل جان خود را از دست دادند به ۲۵۴ نفر رسید تا گازهای سمّی در مقایسه با سال گذشته ۳۲ جان بیشتر گرفته باشند.

محاسبات آماری نشان می‌دهد در شش ماهه‌ی مذکور به‌طور میانگین هر سه روز چهار شهروند ایرانی جان خود را از دست داده‌اند، اما بر اساس آمار پزشکی قانونی در نیمه دوم سال جاری متوسط مرگ خاموش در هر یک روز به چهار تن رسیده است. آماری که اگر تا پایان سال به همین منوال ادامه پیدا کند باید منتظر ثبت مرگ ۷۱۶ تن تا پایان نیمه دوم سال جاری باشیم.

چنانچه آمار نیمه ابتدایی سال هم به این گزارش بیفزاییم تعداد قربانیان مونوکسید کربن در سال جاری به ۹۷۰ نفر می‌رسد. روندی که طی سال‌های اخیر بی‌سابقه بوده و در نوع خود یک رکورد به حساب می‌آید. البته در سال‌های گذشته هم روند مرگ خاموش با فراز و نشیب‌هایی همراه بوده است.

در حالی که این آمار در سال ۱۳۹۵ تا ۸۳۶ نفر پیش رفته بود، در سال‌های ۱۳۹۶ و ۱۳۹۷ این آمار روند کاهشی به خود گرفت. اما در سال ۱۳۹۸ بار دیگر تعداد مرگ‌های خاموش افزایش یافت و به ۷۸۴ نفر در سال رسید.

در نیمه ابتدایی امسال نیز ۲۵۴ نفر به این علت جان خود را از دست دادند تا بیشترین آمار مرگ و میر شش ماهه طی سال‌های اخیر به این سال اختصاص یابد. این روزها نیز اخبار ناخوشایندی در این زمینه به گوش می‌رسد و بعید نیست تعداد مرگ خاموش در آخرین سال قرن حتی از سال ۱۳۹۵ پیشی بگیرد. این در حالی است که انتظار می‌رفت فعالان صنفی با ارائه آموزش‌های لازم، رسالت اجتماعی خود را به جای آورند و در مسیر کاهش مرگ‌ خاموش گامی مثبت بردارند.

مرگ خاموش با گاز co به خاطر هزینه ۵۰ هزار تومانی نصب لوازم گاز سوز خانگی

اتحادیه صنف فروشندگان مصنوعات گازسوز، نفت‌سوز و الکتریک يكي از نهادهای معتبر در زمینه نظارت و هدایت فعالیت‌های صنفی است که اکنون پس از ۵۶ سال فعالیت، وظایف ویژه‌ای در آگاهی‌رسانی و آموزش مردم دارد.

به‌ویژه آنکه این اتحادیه یکی از اهداف اصلی خود را آموزش و ارتقاي سطح دانش و آگاهي‌هاي تكنيكي و كيفيتي قرار داده است. با این حال تا امروز برنامه‌ای جدی در راستای تحقق این هدف تدوین نشده است.

البته برخی از کارشناسان هم به استاندارد و ایمنی بخاری‌ها و دیگر لوازم خانگی که تولید می‌شوند اشاره دارند و نبود استانداردهای کافی را عامل افزایش مرگ و میر ناشی از گازگرفتگی می‌دانند.

در این زمینه رئیس اتحادیه فروشندگان لوازم خانگی در گفت‌وگو با «تصلا» می‌گوید: از آنجایی که محصولات گازی به‌طور مستقیم با جان و مال مصرف‌کنندگان ارتباط دارد و کوچک‌ترین نشتی و خرابی آن ممکن است باعث ویرانی یک ساختمان ۱۰ طبقه شود تولید و عرضه آن از فیلترهای زیادی عبور می‌کند و تا زمانی که به استانداردهای لازم نرسد، به دست مصرف‌کننده نهایی نمی‌رسد.

پس چنانچه یک کالای گازی این استانداردها را کسب نکند مجوز ورود به بازار را نمی‌گیرد. از یک پلوپز کوچک گرفته تا بخاری گازسوز ، آبگرمکن و پکیج گازی باید تمامی مراحل کسب استاندارد را طی کنند. باید توجه داشت تولید و عرضه لوازم گازسوز با فرآیند عرضه سایر لوازم خانگی تفاوت چشمگیری دارد و حساسیت‌های بسیار بالایی روی آن وجود دارد.

اکبر پازوکی در واکاوی علت رشد مرگ خاموش در کشور توضیح می‌دهد: ۱۰۰ درصد در مراحل نصب بخاری و لوازم گازسوز خانگی مشکل به وجود می‌آید و متأسفانه افراد جان خود را از دست می‌دهند. این تنها دلیلی است برای این نوع مرگ می‌توان در نظر گرفت و حتی یک درصد هم نمی‌توان علل دیگر را دخیل دانست.

او در پاسخ به این پرسش که شرکت‌های تولیدی برای کاهش تلفات چه اقدامی انجام داده‌اند توضیح می‌دهد: در این راستا آنها سطح تولیدات خود را به بازارهای بین‌المللی نزدیک کرده‌اند. به‌عنوان مثال شرکت نیک‌کالا بخاری‌های گازی هوشمندی تولید می‌کند که در مواجهه با کاهش اکسیژن به شکل اتوماتیک خاموش می‌شود. این بخاری‌ها به بازار اروپا هم راه یافته‌اند.

گذشته از این، تمام شرکت‌های تولیدکننده بخاری گازسوز در خدمات پس از فروش خود، نصب بخاری را بر عهده گرفته‌اند و افراد متخصص را به منزل مصرف‌کنندگان می‌فرستند. متأسفانه بعضی از شهروندان اعتقادی به نصاب‌ شرکت‌ها ندارند و به همین دلیل با نصب اشتباه بخاری گاه جان عزیزان خود را به خطر می‌اندازند.

وی در رابطه با عدم آموزش‌های لازم از سوی اتحادیه لوازم خانگی و سایر نهادها نیز تشریح می‌کند: اتحادیه مرجعی نیست که بتواند کلاس‌های آموزشی در این زمینه برگزار کند. با این حال شرکت‌های تولیدی زمانی که کالای خود را تبلیغ می‌کنند، باید از طریق صداوسیما و یا سایر رسانه‌ها توضیحات لازم در زمینه نصب بخاری را ارائه دهند.

اگر قرار است آموزش‌های عمومی ارائه شود سازمان استاندارد و انجمن لوازم گازسوز متولی اصلی این امر باید باشند. همانند آنچه در مبارزه با بیماری کرونا اتفاق افتاده است و در این زمینه یک ستاد تشکیل شده و به کمک رسانه‌ها حتی طریقه‌ی استفاده از ماسک به مردم آموزش داده می‌شود.

پازوکی ادامه می‌دهد: اکثر فروشندگان در هنگام فروش لوازم گازسوز خانگی طریقه نصب و استفاده از آن را کامل توضیح می‌دهند و از خریداران می‌خواهند که از نصاب‌های شرکتی برای نصب وسیله کمک بگیرند. با این حال عده کثیری از شهروندان برای اینکه ۵۰ هزار تومان کمتر بپردازند حاضر به بهره‌مندی از خدمات شرکتی نیستند. به نظر می‌رسد در این زمینه مردم بیشترین قصور را دارند و هنوز آن‌طور که لازم است به میزان خطرآفرینی لوازم گازسوز پی نبرده‌اند.

تعطیلی آموزشگاه‌ها به بهانه کرونا و افزایش قربانیان

رئیس اتحادیه صنف تولیدکنندگان و تعمیرکاران صنایع برودتی نیز در گفت‌وگو با «تصلا» نصب اشتباه شوفاژ، شومینه و بخاری گازسوز توسط مصرف‌کنندگان را عامل اصلی نشتی گاز مونوکسید کربن می‌داند و می‌گوید: بسیاری از مشتریان لوازم خانگی در نصب و تعمیر وسایل منزل توجهی به بهره‌مندی از توان متخصصان و توصیه‌های تولیدکنندگان ندارند و اکثراً خود اقدام به نصب و تعمیر کالا می‌کنند.

علی جمالی می‌افزاید: شاید تعمیر و نصب اشتباه وسایلی مانند تلویزیون و یخچال درنهایت خسارت مالی در پی داشته باشد، اما کوچکترین اشتباه در نصب و یا استفاده از وسایلی مانند شوفاژ، شومینه و بخاری خسارت‌های جبران‌تاپذیری بر جای می‌گذارد و ممکن است به قیمت جان شهروندان تمام شود.

او توصیه می‌کند: مردم برای نصب و تعمیر این نوع وسایل از نصاب‌های شرکتی کمک بگیرند و حتی اگر نیاز به صرف هزینه است، در پرداخت آن استخاره نکنند.

جمالی در پاسخ به این پرسش که اتحادیه تولیدکنندگان و تعمیرکاران صنایع برودتی در راستای آموزش و آگاهی عمومی مردم چه اقداماتی انجام داده است، توضیح می‌دهد: البته که تولیدکنندگان بخاری گازسوز و شومینه خود باید پاسخگوی این پرسش باشند. در اتحادیه صنایع برودتی بیشتر تولید شوفاژ مد نظر است و از آنجایی که لوله گاز کالا بیشتر در موتورخانه‌هاست در این زمینه مرگ کمتری اتفاق می‌افتد.

ادامه می‌دهد: با این حال ما وظیفه صنفی خود می‌دانیم که آموزش لازم را به مردم ارائه دهیم تا جان کمتری قربانی مرگ خاموش شود. در این زمینه در محل اتحادیه آموزشگاه‌هایی راه‌اندازی شده که در آن مجرب‌ترین استادان نکات آموزشی را تدریس می‌کنند. در فضای آنلاین و شبکه‌های اینترنتی نیز اتحادیه صنایع برودتی فیلم‌های آموزشی را در اختیار مصرف‌کنندگان لوازم گازسوز قرار داده که اگر نکات آموزشی رعایت شود، قطعاً آسیب‌ها به حداقل خود می‌رسد.

رئیس اتحادیه صنفی تولیدکنندگان و تعمیرکاران صنایع برودتی البته این را هم می‌افزاید که مردم توجه چندانی به این آموزش‌ها نشان نمی‌دهند و معدودی از شهروندان در کلاس‌های آموزشی مشارکت دارند. بیشتر آنهایی که در این کلاس‌ها شرکت می‌کنند یا خود تعمیرکار هستند و یا قصد ورود به بازار کار را دارند و از طرف شرکت‌ها به این کلاس‌ها معرفی می‌شوند.

جمالی در واکنش به این پرسش اتحادیه در زمان شیوع کرونا عملکرد منفعلانه‌ای داشته و این می‌تواند دلیلی بر رشد مرگ و میرها باشد؛ می‌گوید: بله از ابتدای اسفند ۹۸ که ورود کرونا به ایران رسماً تأیید شد این کلاس‌ها تعطیل شدند و تا امروز هم برنامه‌ای برای ادامه برگزاری کلاس‌ها تدوین نشده است.

او یادآور می‌شود: در این شرایط حتی دانشگاه‌ها و مؤسسات عالی هم تعطیل شده‌اند، نمی‌توان از اتحادیه انتظار داشت که سلامتی مردم را به خطر بیندازد که در جای دیگر آنها جانشان در خطر نباشد. اگر تب و تاب کرونا بخوابد و واکسنی برای آن پیدا شود، اتحادیه هم از برگزاری دوباره کلاس‌ها استقبال می‌کند.

آن‌طور که از گفته فعالان صنفی وسایل گازسوز و برودتی پیداست، آموزش شهروندان به حلقه مفقوده صنعت لوازم خانگی تبدیل شده و علاوه بر مردم، اتحادیه‌ها و اصناف هم توجه ویژه‌ای به این موضوع نشان نمی‌دهند. رشد شمار قربانیان گاز مونوکسید کربن ارتباط مستقیمی با تعطیلی آموزشگاه‌ها داشته است. گویا مردم برای اینکه قربانی کرونا نشوند، به شکل دیگری جان خود را از دست می‌دهند.